Bộ sưu tập tranh thờ Đạo giáo của người thợ mộc
GiadinhNet - Mê sưu tầm tranh thờ Đạo Giáo của các dân tộc thiểu số song chưa một lần Phạm Đức Sĩ (còn gọi là Sĩ “Mộc”) đặt chân đến các vùng có những bức tranh ấy. Đó là chuyện “ngược đời” mà chỉ có Sĩ “Mộc” mới làm được.
Phạm Đức Sĩ đang nói chuyện với một người bạn nước ngoài trong buổi triển lãm tranh thờ. |
Gặp Phạm Đức Sĩ vào một buổi tối mùa đông mưa lất phất trong một quán cà phê trên đường Hoàng Hoa Thám (Hà Nội), gần căn nhà bốn tầng khang trang của bố mẹ vợ mà gia đình anh đang ở. Lúc chúng tôi đến thì anh đang mải mê lần giở từng trang, cuốn sách “Tranh thờ Việt Nam” do anh chủ biên sau 10 năm nhọc nhằn nghiên cứu, tìm hiểu, sưu tập.
Nhìn vào những gì anh Sĩ sưu tầm, tìm kiếm và kỳ công hệ thống, nhà phê bình mỹ thuật – Phan Cẩm Thượng nhận xét: “Bộ sưu tập tranh thờ với hơn 350 bức tranh này là kết quả của gần 10 năm lặn lội, tìm hiểu, mua được bằng những gì mình thích và học những vốn liếng văn hóa dân tộc chỉ qua kinh nghiệm sưu tầm… Cả ý thức văn hóa và quá trình lao động nuôi mình, nuôi gia đình của một người hoàn toàn chỉ là thợ mộc, chưa qua đại học thật đáng trân trọng. Nhất là bộ sưu tập của anh có hệ thống, có thể tiến hành nghiên cứu đời sống tín ngưỡng, văn hóa, tập tục và lịch sử của nhiều tộc người, tất nhiên là cả giá trị thẩm mỹ”. |
Anh Sĩ cho biết, vào những năm cuối của thập niên 90, trường Đại học Mỹ Thuật Hà Nội luôn cần một người đóng khung tranh, làm bục tượng cho các bài thi tốt nghiệp và các triển lãm tổ chức thường xuyên, mặc dù đã có rất nhiều người “đăng kí” xong không ai đạt được yêu cầu do trường đề ra. Anh Sĩ lúc đó chỉ là một tay thợ mộc mới vào nghề xong thấy hứng thú với những công việc đó nên cũng mạnh dạn “ứng thí”, làm thử một vài tác phẩm không ngờ lại đạt và bén duyên luôn. Cái tên Sĩ “Mộc” nhanh chóng “nổi như cồn” khi nền hội họa Việt Nam phát triển mạnh mẽ vài năm sau đó nhờ những tác phẩm chất lượng, thẩm mỹ, giá cả phù hợp. Đó cũng là tiền đề thuận lợi để anh Sĩ bước vào thế giới của niềm đam mê nghệ thuật.
Khởi đầu công việc sưu tầm của anh Sĩ là những tác phẩm gốm Đông Sơn và gốm Hán. “Thời đó, tôi và hai người bạn nữa là anh Nguyễn Linh (SN 1959), Trần Hạnh (SN 1972) cùng chung sở thích sưu tầm đồ gốm. Dù chưa một lần nói rõ với nhau rằng mỗi người nên sưu tầm một thể loại riêng để tránh trùng nhau nhưng cả ba đều ngầm hiểu rằng mỗi người nên sưu tầm một thứ đồ gốm của riêng mình. Nếu tôi sưu tầm gốm Đông Sơn và gốm Hán thì Nguyễn Linh sưu tập gốm Lý Trần còn Trần Hạnh sưu tập gốm men lam. Cũng chính gốm đã bắt duyên cho cả ba chúng tôi bước sang lĩnh vực tranh nghệ thuật truyền thống” – anh Sĩ cho biết.
Trong những lần lặn lội về tận các rẻo cao, các làng quê cổ để sưu tầm đồ gốm Trần Hạnh vô tình “góp nhặt” được những bức tranh thờ của đồng bào các dân tộc miền núi phía Bắc. Thấy đẹp anh Hạnh sưu tầm được khoảng vài chục bức mang về nhà nhưng vẫn chưa thực sự có chủ đích gì với những bức tranh ấy. Một lần qua nhà bạn chơi, thấy có những bức tranh loang lổ vết thời gian nằm ngổn ngang trên sàn nhà nên anh Sĩ dở ra coi thì bị mê hoặc. Những vị thần huyền bí được thể hiện qua những nét vẽ nghệ thuật và những màu sắc hết sức sống động đã làm anh bị ám ảnh trong một thời gian dài. Lập tức anh đề nghị bạn nhượng lại những bức tranh ấy cho mình và ra ngay các tiệm sách để tìm các tài liệu có nói về tranh thờ Đạo giáo về nghiên cứu. Anh Sĩ chia sẻ: “Tài liệu nói về tranh thờ ở Việt Nam cực hiếm bởi không có nhiều người đi sâu vào nghiên cứu. Duy chỉ có tác phẩm “Tranh thờ Đạo Giáo ở Bắc Việt Nam” của nhà nghiên cứu Phạm Ngọc Khuê là có gần như đầy đủ các tập tục, tín ngưỡng của đồng bào các dân tộc Việt Nam ở phía Bắc nhưng lại đọc khá vất vả. Đôi lúc để hiểu được một vấn đề ông muốn nói có khi phải suy nghĩ hàng tuần mới luận ra. Nhưng càng đọc tôi lại càng thấy say mê bởi những điều tôi phát hiện ra cực kỳ lí thú”.
Bộ tranh thờ "Hữu bà môn, Tả bà môn" của người Sán Dìu. |
Bán cả xe máy để mua tranh
Đam mê sưu tầm tranh thờ Đạo Giáo của các dân tộc xong anh Sĩ lại chưa một lần đặt chân đến các vùng có những bức tranh ấy, đó là một điều “ngược đời” mà khi nghe anh Sĩ thú thực ai cũng phải ngạc nhiên.
Anh kể, tranh thờ đối với người dân tộc là một thứ tài sản hết sức quý giá bởi nó chứa đựng những niềm tin tôn giáo lớn lao. Nếu không phải là người thân quen, người được tin tưởng thì không bao giờ họ chịu mở ra cho xem chứ không nói đến chuyện bán lại. Chính vì thế mà anh không tự mình đi tìm bởi anh biết mình không đủ khả năng thuyết phục họ cho mình xem tranh hay nhượng lại tranh cho mình nên thông qua người bạn là anh Trần Hạnh, anh cứ thế bắt đầu sưu tầm được những bức tranh hết sức giá trị. Một thời gian sau, lần mò tìm hiểu anh biết được có một số người ở phố cổ hay lên miền ngược lấy hàng thổ cẩm về bán, anh lại tìm đến và đặt vấn đề về việc tìm hộ anh những bức tranh thờ Đạo Giáo. Cứ như thế số lượng những bức tranh của anh Sĩ ngày càng tăng dần.
Trên đường dẫn chúng tôi về nhà để được tận mắt chiêm ngưỡng hơn 350 bức tranh thờ của một số dân tộc như: Dao, Cao Lan, Sán Dìu, Tày, Nùng, Dáy, Kinh... anh Sĩ cho biết thêm: “Hệ thống thần linh của Đạo Giáo vốn đã rất phong phú và phức tạp, hệ thống thần linh của riêng từng dân tộc lại càng độc đáo và phức tạp hơn. Nếu không chịu nghiên cứu tài liệu thì những bức tranh sưu tầm sẽ rất lộn xộn và không có giá trị gì ngoài mớ giấy vẽ có màu mà thôi”.
Sau 10 năm vừa sưu tầm, vừa nghiên cứu, kể cả những kinh nghiệm được đánh đổi bằng những trải nghiệm “đau thương” anh Sĩ đã tìm ra cho mình một cách hệ thống các bức tranh thờ theo một logic thống nhất. Nghĩa là sắp xếp những bức tranh này theo đúng tín ngưỡng thờ cúng thần linh của các tộc người nhưng khi nhìn vào người xem vẫn dễ dàng nhận ra được những giá trị thẩm mỹ cũng như sự khác biệt những bức tranh. Đặc biệt là hiểu hơn về văn hóa tâm linh của các tộc người thiểu số ở vùng núi phía Bắc.
Cũng theo anh Sĩ thì trong số hơn 350 bức tranh thờ hiện nay, bộ tranh thờ của người Dao gồm 18 tờ tranh, tờ ngắn nhất là 80cm, tờ dài nhất là 1,3m là giá trị nhất về mặt thời gian, nghệ thuật lẫn kinh tế. Thông qua lạc khoản đề trên mỗi bức tranh thì bộ tranh thờ của người Dao mà anh Sĩ đang sở hữu có niên đại trên 200 năm. Những bức tranh này do một số thầy mo người Dao đặt cho nghệ nhân Trung Quốc vẽ. Để có được bộ tranh này vào năm 2001 anh đã phải bán cả chiếc xe máy Dream để mua vì giá của nó tới 18 triệu đồng.
Ngoài ra, hai bộ tranh của người Sán Dìu với mỗi bộ có tới 32 tờ và bộ của người Cao Lan Sán Chỉ với 26 tờ cũng được xem là “hàng độc” mà giữa Hà Thành khó có thể tìm ra bộ thứ hai.
Trung tuần tháng 10/2009 vừa qua, anh Sĩ đã mở một số buổi triển lãm tại Trung tâm VietArt ở phố Yết Kiêu (Hà Nội) để mọi người có cơ hội được tận mắt chứng kiến những bức tranh thờ có một không hai của anh. Hiện anh đang có ý định sẽ đưa những bộ tranh thờ này sang Mỹ, vì bên đó có Bảo tàng Đông Nam Á để bạn bè thế giới biết rõ hơn về nền văn hóa tín ngưỡng đa sắc màu và hết sức độc đáo của các dân tộc Việt Nam.
Bé gái 12 tuổi ở Hà Nội sinh con do bị hiếp dâm: Công an lấy mẫu ADN điều tra
Pháp luật - 1 phút trướcCông an lấy mẫu ADN để phục vụ điều tra vụ án bé gái 12 tuổi bị hiếp dâm dẫn đến mang thai, sinh con.
Pháo hoa rực sáng trên đất Tổ
Xã hội - 3 phút trướcChương trình nghệ thuật và bắn pháo hoa tầm cao tại hồ Công viên Văn Lang diễn ra tối 17/4 (ngày 9/3 âm lịch), đã mang đến cho hàng vạn du khách thập phương và người dân Phú Thọ cảm xúc khó quên.
Duy Mạnh truyền cảm hứng đến các cầu thủ nhí tham dự Giải Bóng đá Nhi đồng (U11) toàn quốc 2024
Xã hội - 46 phút trướcSáng 16/4 tại Hà Nội, Báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng (TNTP&NĐ), Liên đoàn Bóng đá Việt Nam phối hợp cùng nhãn hàng Nestlé MILO đã tổ chức Lễ Họp báo Công bố Nhà tài trợ Giải Bóng đá Nhi đồng (U11) Toàn quốc Cúp Nestlé MILO 2024.
Thời tiết miền Bắc thay đổi bất ngờ sau chuỗi ngày nắng nóng
Thời sự - 47 phút trướcGĐXH - Theo dự báo thời tiết, sau chuỗi ngày nắng nóng mưa dông lan rộng khắp Bắc Bộ, nền nhiệt giảm so với những ngày trước đó. Trong khi Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ tiếp tục nắng nóng.
Tin sáng 18/4: Sắp hạn chế biểu diễn đối với nghệ sĩ vi phạm; diễn biến mới vụ bé gái 12 tuổi ở Hà Nội sắp sinh con
Thời sự - 1 giờ trướcGĐXH - Sau khi nắm được thông tin ông Lê Minh Hoàng tự nhận có khả năng "cầu mưa" giải hạn cho TPHCM, Công an huyện Mỹ Đức (Hà Nội) đã mời ông này đến làm việc; lãnh đạo Công an huyện Thanh Trì cho biết, đơn vị đã ra quyết định khởi tố vụ án để điều tra vụ việc bé gái Đ.T.N.L. (12 tuổi) bị hiếp dâm dẫn đến mang thai hiện đang làm thủ tục sinh con tại bệnh viện.
Chuyện lạ ở Lâm Đồng: 3 chị em ruột cưới cùng 1 ngày, tất cả cùng đến hôn trường tiệc cưới
Đời sống - 11 giờ trước3 chị em ruột trong một gia đình ở TP Bảo Lộc xuất giá theo chồng trong 1 ngày và cùng 1 tiệc cưới.
Tâm thư của người đàn ông mắc bệnh ung thư, treo cổ tự tử
Thời sự - 13 giờ trướcTrước khi treo cổ, người đàn ông ở Bình Định đã để lại bức tâm thư nói về nguyên nhân tự tử là do mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối nên không muốn liên lụy đến gia đình.
Những trường hợp con dâu được hưởng di sản thừa kế từ bố mẹ chồng
Pháp luật - 13 giờ trướcGĐXH - Vấn đề con dâu được hưởng di sản thừa kế từ bố mẹ chồng trong những trường hợp nào đang là chủ đề được khá nhiều người dân quan tâm.
Khởi tố vụ án bé gái 12 tuổi ở Hà Nội bị hiếp dâm dẫn đến có thai
Pháp luật - 13 giờ trướcLãnh đạo Công an huyện Thanh Trì cho biết, đơn vị đã ra quyết định khởi tố vụ án để điều tra vụ việc bé gái Đ.T.N.L. (12 tuổi) bị hiếp dâm dẫn đến mang thai hiện đang làm thủ tục sinh con tại bệnh viện.
Phá đường dây ma tuý lớn do đối tượng nữ cầm đầu
Pháp luật - 14 giờ trướcGĐXH - Công an Hà Nội vừa triệt phá một đường dây mua bán ma tuý số lượng lớn, bắt giữ vợ chồng đối tượng cầm đầu.
Từ 1/7/2024 không cần hộ chiếu (passport) người đi máy bay chỉ phải mang theo một loại giấy tờ này
Xã hộiGĐHX- Loại giấy tờ này có thể thay thế hộ chiếu (passport) khi công dân muốn xuất nhập cảnh.