Phòng ngừa bệnh dại bằng cách nào?
Trong khi chưa thể thay thế ngay vaccine phòng dại từ mô não chuột thì biện pháp tối ưu là phải phòng chống bệnh dại. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết của PGS.TS Đinh Kim Xuyến, PCN dự án Phòng chống bệnh dại (PCBD), Bộ Y tế về biện pháp phòng ngừa bệnh dại.
Phải rửa ngay vết bị cắn bằng xà phòng đặc
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, trong 86 quốc gia có giám sát bệnh dại thì có tới 68 quốc gia có ổ dịch dại tự nhiên chủ yếu ở động vật hoang dã như: chồn (59%), dơi (15%), cầy (15%), cáo (3%) và một số các động vật khác.
Chính nguồn virus dại khu trú từ động vật hoang dã là nguồn lây truyền virus dại thường xuyên sang động vật nuôi như: chó, mèo, trâu , bò v.v... Trong đó chó, mèo mắc bệnh dại nhiều nhất và là nguồn truyền virus dại nhiều nhất cho người và các động vật khác vì chúng di chuyển rộng và cắn lung tung.
Ở nước ta, chó nhà nuôi là nguồn truyền bệnh dại cho người nhiều nhất (khoảng 95- 97%) sau đó là mèo. Các động vật khác chưa phát hiện được, nhưng nếu bị cắn vẫn cần phải đến các điểm tiêm phòng dại để được bác sĩ chuyên khoa khám và hướng dẫn xử lý cụ thể.
Bệnh dại ở chó thường có 2 thể điển hình: Thể điên cuồng và thể bại liệt. Khi bị chó, mèo dại, nghi dại cắn hoặc tiếp xúc với chúng cần phải coi đó là trường hợp cấp cứu. Trước hết phải xử lý tại chỗ vết thương, sau đó phải đến các điểm tiêm phòng dại để được các thầy thuốc chuyên khoa khám và có biện pháp xử lý cụ thể cho từng trường hợp.
Khi bị súc vật dại, nghi dại cắn hoặc tiếp xúc với chúng phải rửa ngay thật kỹ vết thương bằng nước xà phòng đặc, nước muối hoà đặc, dội nước sạch nhiều lần, bôi chất sát khuẩn như cồn, cồn iốt đậm đặc...
Mục đích xử lý tại chỗ vết thương là để sát khuẩn, làm giảm đến mức tối thiểu lượng virus dại tại nơi xâm nhập. Chú ý khi rửa vết thương không được làm giập nát vết thương và chỉ khâu vết thương sau 3 - 5 ngày để hạn chế virus tản phát.
Trong những trường hợp người bị súc vật cắn phải đi tiêm phòng dại ngay, phải tiêm vaccine dại và huyết thanh kháng dại khi: Con vật lên cơn dại hoặc nghi dại; Vết cắn ở đầu, mặt, cổ, đầu chi, bộ phận sinh dục... dù vết cắn rất nhẹ; Có nhiều vết cắn nguy hiểm, vết cắn sâu; Không theo dõi được con vật, con vật đó nghi ngờ bị bệnh dại; Tại nơi người bị súc vật cắn đang có hoặc trước đó có súc vật bị dại.
Cần theo dõi sau khi tiêm vaccine
Trường hợp vết cắn rất nhẹ, vết cắn xa thần kinh trung ương (như ở cẳng chân) chỉ cần theo dõi chó, mèo tại chỗ. Tại thời điểm con vật cắn người, con vật đó vẫn sống bình thường, hoàn toàn không có dấu hiệu nghi ngờ dại. Tại nơi bị con vật cắn, không phát hiện có bệnh dại ở súc vật.
Cần theo dõi con vật 15 ngày. Trong thời gian theo dõi, nếu thấy con vật có biểu hiện không bình thường như: ốm, bỏ ăn, chết, mất tích, bán hoặc mổ thịt v.v phải đi tiêm phòng ngay. Nếu sau 15 ngày, kể từ khi người bị con vật cắn mà con vật đó vẫn sống bình thường thì không cần tiêm phòng.
Để đạt hiệu quả cao, khi tiêm phòng dại cần chú ý: Phải tiêm sớm ngay sau khi bị cắn hoặc tiếp xúc với con vật bị dại, nghi dại; Phải tiêm đủ số mũi, đúng khoảng cách giữa các mũi tiêm theo chỉ định của bác sĩ đối với từng loại vaccine dại;
Phải tiêm đúng liều lượng, đúng kỹ thuật và vaccine phải được bảo quản ở nhiệt độ 40C - 80C. Trong thời gian tiêm không nên làm việc quá sức, không uống rượu và dùng các chất kích thích. Không dùng các thuốc có dạng corticoid, ACTH, các thuốc làm giảm miễn dịch... trong và sau khi tiêm phòng dại 6 tháng.
Tiêm vaccine dại do Việt
Khi có các triệu chứng trên, bệnh nhân phải báo cho bác sĩ ở phòng tiêm để có biện pháp xử lý kịp thời.
Đối với vaccine dại sản xuất từ tế bào Vero như vaccine dại Verorab (do Pháp sản xuất) rất an toàn, hiệu quả bảo vệ cao, thời gian bảo vệ được 1 năm, ít khi có các phản ứng tại chỗ và toàn thân. Vì thế, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo nên sử dụng vaccine này để tiêm phòng cho người có nguy cơ mắc dại cao như cán bộ thú y, kiểm lâm, chế biến thực phẩm từ gia súc v.v... và dùng để điều trị dự phòng cho những người bị súc vật dại, nghi dại cắn hoặc tiếp xúc với chúng. Phụ nữ có thai và trẻ em vẫn tiêm được vaccine dại, nhưng phải có sự chỉ định và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa. Những đối tượng này nên sử dụng loại vaccine dại tế bào.
Vaccine dại sản xuất tại Việt
Ưu điểm lớn nhất là giá thành thấp, nhưng vaccine dại Fuenzalida còn có một số nhược điểm như: Tỷ lệ phản ứng phụ tại chỗ và toàn thân tương đối nhiều, hiệu quả bảo vệ sau tiêm đạt chưa thật cao, thời gian bảo vệ ngắn, vì vậy khi tiêm phải thực hiện theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo những nước đang còn dùng vaccine này nên hạn chế và ngừng sử dụng càng sớm càng tốt.
Từ năm 1992, Bộ Y tế cho nhập khẩu vaccine dại tế bào Verorab do Công ty Sanofi Pasteur của Pháp sản xuất. Đây là loại vaccine dại sản xuất từ tế bào Vero nên an toàn và hiệu quả bảo vệ rất cao, thời gian bảo vệ được 1 năm.
Hiện nay nước ta đang sử dụng 2 phác đồ tiêm bắp và tiêm trong da. Cả 2 phác đồ tiêm bắp và tiêm trong da đều an toàn và hiệu quả bảo vệ cao như nhau. Kinh phí chi trả cho 1 liều tiêm bắp 05ml từ 130.000đồng – 140.000đồng; kinh phí chi trả cho 1 liều tiêm trong da 0,1ml từ 35.000 đồng – 40.000đồng .
Khi bệnh nhân được tiêm đúng phác đồ, đúng kỹ thuật, vaccine được bảo quản tốt, hiệu lực bảo vệ sẽ được trên 1 năm. Nếu bệnh nhân có tiêm mũi nhắc lại sau 1 năm và 5 năm kể từ mũi tiêm cuối cùng của đợt điều trị dự phòng trước thì những lần phải điều trị dự phòng tiếp sau đó sẽ chỉ phải tiêm 2 mũi liều 0,1ml vào ngày 0 và 2 mũi liều 0,1ml vào ngày 7; Hoặc tiêm 1 mũi 0,5 ml vào ngày 0 và 1 mũi 0,5ml vào ngày 7.
PGS.TS Đinh Kim Xuyến
2 phụ nữ bị vỡ túi ngực mà không biết, chuyên gia cảnh báo biến chứng khó lường, chị em nâng ngực có dấu hiệu này cần khám ngay
Bệnh thường gặp - 7 giờ trướcGĐXH - Vỡ túi ngực thường có biểu hiện như đau nhức hoặc sưng, hoặc thay đổi về kích thước, hình dạng... Các bác sĩ khuyến cáo khi có dấu hiệu này cần gặp bác sĩ ngay để được kiểm tra sớm nhất.
Xoa bóp bấm huyệt có lợi ích gì với người loãng xương?
Sống khỏe - 7 giờ trướcLoãng xương là một căn bệnh mà lực của xương bị suy giảm, cấu trúc xương bị tổn hại dễ gãy đột ngột khi có lực bên ngoài tác động vào. Xoa bóp xương khớp góp phần phòng bệnh loãng xương và ngăn ngừa gãy xương.
6 loại rau xanh giúp cho trái tim khỏe mạnh
Sống khỏe - 11 giờ trướcThêm rau xanh vào chế độ ăn uống vừa tô điểm cho bữa ăn thêm dinh dưỡng và giúp nuôi dưỡng trái tim khỏe mạnh.
Thanh niên 30 tuổi hôn mê sâu do bệnh tiểu đường, tiết lộ thói quen nhiều người trẻ Việt đang mắc phải
Bệnh thường gặp - 12 giờ trướcGĐXH - Thanh niên bị biến chứng tiểu đường cho biết anh vốn có sức khỏe tốt. Sở thích của anh là uống các loại nước ngọt chứa nhiều đường. Thói quen này đã duy trì từ hồi sinh viên đến trước khi anh nhập viện.
7 thói quen ăn uống ưa thích của tế bào ung thư
Sống khỏe - 13 giờ trướcGĐXH - Ăn thịt đỏ, đồ chiên rán, chế biến sẵn, ăn uống thất thường... tế bào ung thư có thể ghé thăm cơ thể bạn bất cứ lúc nào. Cần tránh xa những đồ ăn dù hấp dẫn, ngon miệng này.
5 loại thuốc có thể gây khô âm đạo và cách xử trí
Sống khỏe - 13 giờ trướcKhô âm đạo có thể gây cảm giác khó chịu, ngứa, đau, giảm hứng thú trong “cuộc yêu”, nhiễm trùng đường tiết niệu… Có nhiều nguyên nhân gây khô âm đạo, nhưng việc sử dụng một số loại thuốc điều trị bệnh cũng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng này…
11 loại thực phẩm tăng khả năng sinh sản cho cả 2 giới
Sống khỏe - 14 giờ trướcCác vitamin, khoáng chất và chất dinh dưỡng có vai trò quan trọng đối với khả năng sinh sản. Việc hiểu được tầm quan trọng của việc lập kế hoạch ăn kiêng cho khả năng sinh sản cũng rất cần thiết.
Đi cấp cứu vì thói quen dùng thuốc tai hại nhiều người Việt thường làm
Bệnh thường gặp - 1 ngày trướcNgười phụ nữ nhập viện cấp cứu vì mất nước nặng, rối loạn điện giải, suy thận cấp. Người nhà cho biết bệnh nhân thường xuyên mua nhiều loại thuốc kháng sinh, uống không theo liều lượng được khuyến cáo.
Nam sinh ngã rụng 5 chiếc răng, cốc sữa tươi của giáo viên trở thành "vật cứu mạng"
Mẹ và bé - 1 ngày trướcKhông ai có thể ngờ rằng chính cốc sữa tươi đó lại là "sợi dây cứu mạng" cho hàm răng của nam sinh.
Loại rau bán rẻ nhất chợ, quý ngang nhân sâm, người Việt nên ăn thường xuyên để sống thọ
Sống khỏe - 1 ngày trướcGĐXH - Rau khoai lang là "kho tàng vitamin", riêng lượng vitamin B2 trong rau khoai lang đã nhiều gấp 10 lần so với củ khoai lang. Ngoài ra, loại rau này cũng rất giàu chất xơ, vitamin B6, vitamin C, chất chống oxy hóa...
7 thói quen ăn uống ưa thích của tế bào ung thư
Sống khỏeGĐXH - Ăn thịt đỏ, đồ chiên rán, chế biến sẵn, ăn uống thất thường... tế bào ung thư có thể ghé thăm cơ thể bạn bất cứ lúc nào. Cần tránh xa những đồ ăn dù hấp dẫn, ngon miệng này.