Dễ hư... như con một

"Bệnh con một" cũng là kết quả chẩn đoán mà Hồng Hà (Hoàn Kiếm, Hà Nội) đưa ra cho Tiến - chồng mình. Từ ngày lấy chồng, nhất nhất cái gì Hà cũng phải theo ý Tiến. Theo ý, nghĩa là anh chỉ cho phương hướng chỉ đạo thôi, còn thực hiện thì trăm phần trăm đều do vợ. Cứ trái điều gì, dù nhỏ, y như rằng Hà bị chồng mắng. "Anh ấy được chiều quen rồi, con một mà chị", cô tâm sự.

Kinh nghiệm, thành kiến và khoa học

Trên thực tế, nhận thức này được hình thành theo tư duy "kinh nghiệm chủ nghĩa". Nhận thấy những biểu hiện ít quan tâm chăm sóc người khác, kể cả người thân, sau một thời gian dài, số đông đã gán cho trẻ con một tính ích kỷ như một đặc điểm bất di bất dịch.

Mặc dù tồn tại quan niệm "cha mẹ sinh con trời sinh tính" song trẻ không tự sinh ra với tính ích kỷ. Trên thực tế, theo tiến sĩ Nguyễn Bá Thủy (Tổng Cục phó, Tổng cục Dân số, Bộ Y tế): "Hầu hết các gia đình sinh một con là do muốn đứa trẻ đó được chăm sóc tốt hơn. Những trường hợp sinh con một khác có thể vì lý do sức khỏe, các cháu đương nhiên cũng được dồn hết tình thương yêu, chăm sóc, cũng như sự chiều chuộng".

Cũng chính vì thế, theo ông Thủy, các bậc cha mẹ một con thường có tâm lý: Nhất định không để cho nó thiệt thòi, hay thua bạn kém bè. Kèm theo đó là chế độ quan tâm với đặc thù thỏa mãn vật chất cho đứa trẻ. Tuy dư thừa và thỏa mãn mọi thứ, nhưng lại không bị đòi hỏi bất cứ trách nhiệm nào nên trẻ dễ trở thành ích kỷ, lười biếng, vô trách nhiệm, ỷ lại và coi thường của cải vật chất...

Theo bà Hương: "Việc hình thành tâm lý ích kỷ của trẻ con một đến một cách rất tự nhiên do môi trường sống. Ngay từ nhỏ các cháu đã không phải chia sẻ với ai cả, từ vật chất đến tình cảm. Chính vì thế, cho dù được bố mẹ dạy dỗ thì những tính cách như hay dỗi, ít hòa đồng vẫn được hình thành ngay trong mỗi trẻ một cách tự nhiên".

Mặc dù vậy, theo bà Hương, cách giải quyết ở một xã hội phương Đông như Việt Nam không phải quá khó, nhờ cách sống cộng đồng. Bà nói: "Các gia đình hãy cho con chơi với các con anh chị mình, hoặc bạn bè thân. Quan trọng là hãy coi và đối xử với những cháu bé đó như chính con mình. Việc chia sẻ cho cháu bé kia cả vật chất lẫn tinh thần sẽ khiến trẻ con một thấy mình không được độc quyền nữa".

Với chính sách dân số của Việt Nam, hầu hết các gia đình ít con, hiện tượng con một trở nên phổ biến. Không có sự “cạnh tranh”, trẻ con một dễ có một số đặc điểm tâm lý riêng.