Phim Việt: Số lượng lên ngôi, chất lượng tụt dốc

Một cảnh trong phim “Trăng nơi đáy giếng”.  Ảnh: TL

 

Nhìn vào thực tế phim ảnh Việt Nam hiện nay sẽ thấy một hiện thực rằng số lượng đang lên ngôi. Phim phát hành nhiều, kinh phí đầu tư lớn, doanh thu ra rạp cao… nhưng chất lượng phim dường như đang tụt dốc. Phim Việt năm nay đã làm một cuộc đổ bộ vào khung giờ vàng trên sóng VTV nhưng rất khó để tìm được một bộ phim đáng xem theo đúng nghĩa. Các bộ phim chủ yếu xoay quanh đề tài giật gân câu khách như: chân dài, cảnh nóng, tình yêu, ghen tuông… một “mô típ” vốn đã cũ mòn đến mức nhàm chán. Chưa kể đến diễn xuất của những diễn viên nguyên là người mẫu, ca sĩ vào vai rất gượng.

Ngoài phim truyền hình, phim truyện nhựa vốn được xem là “đặc sản” của bản sắc, tư duy, bấy lâu nay cũng đang bộc lộ những vấn đề về chất lượng. Phải ghi nhận rằng, những năm gần đây, điểm cộng cho điện ảnh Việt là những góc quay đẹp, khuôn hình xứng danh nghệ thuật thứ bảy trong nhiều bộ phim như: “Cánh đồng bất tận”, “Thiên mệnh anh hùng”, “Mùa hè lạnh”… Bên cạnh đó, tiêu chí hấp dẫn cũng được chú trọng trong một số phim, cả ở dòng phim chiến tranh cách mạng và cả những phim có khuynh hướng giải trí, thương mại.

 

Tiếc rằng nếu chỉ có thế thì chưa đủ cho một bộ phim hay. Trưởng ban Giám khảo phim truyện nhựa năm 2013 Đào Bá Sơn chỉ rõ một trong những xu hướng đáng lo ngại của điện ảnh nước nhà: “Cái ác được khai thác có phần thái quá, lấn át cái đẹp, cái thiện trong phim”. Nhận định này không chỉ chính xác mà còn mang tính căn bản liên quan đến diện mạo nền điện ảnh Việt Nam. Nói cách khác là tính dân tộc đã mờ đi, phẩm chất cốt lõi của con người Việt Nam như nhân hậu, bao dung, kiên cường… không được khai thác rõ nét. Rộng ra, một khi yếu tố nhân văn, văn hóa bị thiếu hụt thì phim chỉ là một sản phẩm chứ không thể là một tác phẩm nghệ thuật.

Chính vì đề cao tính giải trí, thương mại, bỏ qua giá trị nghệ thuật của phim nên mỗi khi một bộ phim ra đời đều bị các nhà phê bình, giới truyền thông và công chúng đánh giá thấp. Hậu quả nhãn tiền là trong Liên hoan phim quốc gia, nhiều bộ phim trình hồ sơ tham dự giải đã bị đánh giá là “thảm họa” như: “Nhà có 5 nàng tiên”, “Cát nóng”, “Cưới ngay kẻo lỡ”, “Nàng men chàng bóng”…

Trao đổi cùng chúng tôi về vấn đề này, đạo diễn Đỗ Thanh Hải nhìn nhận: “Ngay cả khi chúng ta có nguồn kinh phí lớn thì cũng không chắc chất lượng bộ phim sau khi phát hành sẽ tương xứng với kinh phí bỏ ra. Vì sao vậy? Vì chúng ta đang rất thiếu nhà sản xuất phim chuyên nghiệp. Họ là những người biết cách tìm kiếm nguồn đầu tư, nắm rõ thị hiếu khán giả, đồng thời biết bảo vệ quan điểm sáng tác của đạo diễn, vừa biết điều phối cắt hoặc thêm cảnh phim hợp lý, hấp dẫn”.

 

“Trăng nơi đáy giếng” xứng đáng được xem là bộ phim vàng của điện ảnh Việt Nam và cũng là thành quả suốt quá trình “đãi cát tìm vàng” ở các kỳ liên hoan phim trong nước. Nhìn lại, tiếng nói mạnh mẽ giúp thế giới biết đến điện ảnh Việt hầu hết đến từ những nhà làm phim độc lập. Thậm chí, có nhà làm phim được thế giới “chỉ mặt đặt tên” như Nguyễn Võ Nghiêm Minh với 2 tác phẩm điện ảnh xuất sắc là: “Mùa len trâu” và “Nước như nước mắt” lại đứng ngoài lề “sân nhà”. Ngay cả những bộ phim “Dòng máu anh hùng”, “Lửa Phật”… vốn được đánh giá là những hiện tượng cá biệt thì cũng đã được thị trường nước ngoài mua bản quyền chiếu trước khi phát hành trong nước.

Nếu làm phép so sánh điện ảnh Việt với nền điện ảnh thế giới thì quả là khập khiễng nhưng rõ ràng đã đến lúc các nhà làm phim Việt Nam cần có những bộ phim mà khán giả vẫn mua vé đến xem và các nhà chuyên môn cũng đánh giá tốt, bởi không phải cứ làm phim nghệ thuật là chỉ để dự thi và ngược lại, phim giải trí chỉ vì mục đích lợi nhuận. Nếu tiếp tục duy trì, kéo dài kiểu làm phim như hiện nay, điện ảnh Việt Nam sẽ cần một thời gian dài nữa, chất lượng phim trong nước mới “cứu đói” được nhu cầu thưởng thức văn hóa điện ảnh của công chúng.

Ông Chee Kong Cheah, đạo diễn phim truyền hình Singapore cho biết: “Hàn Quốc, Nhật Bản hay một số quốc gia Đông Nam Á đều là những “lò” sản xuất, xuất khẩu phim truyền hình mạnh vì họ biết cân đối hài hòa giữa yếu tố giải trí và nghệ thuật. Đặc biệt không có sự hời hợt, quay 1 hay 2 ngày là xong một tập phim”.

Trước câu hỏi làm thế nào để hài hòa giữa yếu tố giải trí và nghệ thuật trong một tác phẩm điện ảnh, đạo diễn phim “Trăng nơi đáy giếng” Nguyễn Vinh Sơn cho biết: “Hai dòng phim này luôn có một tách biệt khá lớn về đối tượng người xem. Thế nên các nhà làm phim bắt buộc phải sử dụng đến tư duy, tay nghề, kỹ thuật của mình để hướng tới dòng phim nghệ thuật, và để định hướng cho khán giả xem phim nhận ra rằng giải trí cũng chỉ đáp ứng phần nào đó thôi. Sự sáp lại gần nhau giữa nhà làm phim và khán giả đòi hỏi một quá trình. Trong thời buổi này, cần một loại phim hấp dẫn đơn thuần với tay nghề tử tế để kéo khán giả tới rạp, dần dần như vậy sẽ có chuyển biến”.