Phim nội: Vì sao trong "chán", ngoài "ưa"

Phim nghệ thuật, “cửa ra” là… quốc tế

Một dẫn chứng “hùng hồn nhất là Chuyện của Pao. Còn nhớ, sau khi chính thức ẵm hầu hết các giải trong “Cánh diều vàng” của Hội điện ảnh, Chuyện của Pao đã nhanh chóng tiếp cận khán giả nhằm giành một “cú đúp” như một hiện tượng trong làng điện ảnh. Thế nhưng, tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia – “Bà đỡ” cho phim Việt Nam – Chuyện của Pao có doanh thu cao nhất là 95 triệu, so với vài tỉ mà phim bỏ ra, và so với các rạp khác thì mức thu đó quả là quá “hoành tráng” (nhiều rạp phải huỷ buổi chiếu vì không có đủ lượng khán giả tối thiểu).

“Số phận” của bộ phim đã không dừng lại ở đó. Bất chấp sự thất bại về phía khán giả, đạo diễn Ngô Quang Hải đã đưa “đứa con” của mình “chinh chiến” khắp các liên hoan phim (LHP) châu Á và quốc tế. Kết quả cuộc “săn tìm” giải thưởng vượt ngoài sự mong đợi. Chuyện của Pao lọt vào danh sách 24 phim từ khắp các nước trên thế giới tranh giải phim đầu tay hay nhất tại LHP quốc tế Montreal (Canada) và lọt vào vòng 5 phim tranh giải cuối cùng.

Giữa tháng 9, phim được mời tham dự LHP Fukuoka của Nhật. Tháng 10, phim sang Mỹ 1 tháng để trình chiếu tại 10 trường ĐH lớn nhất nước này. Tại LHP Kim Kê - Bách Hoa, nơi hội tụ của những bộ phim đặc sắc nhất của điện ảnh Trung Quốc và nhiều nước khác, phim cũng đã gây ấn tượng đặc biệt với khán giả Trung Quốc – vốn rất khắt khe với điện ảnh.

Chưa hết, trong tháng 11 này, Chuyện của Pao trở về Tokyo tham dự LHP châu Á do Đài NHK tổ chức, rồi sang Đài Loan dự LHP châu á - Thái Bình Dương. Gần đây nhất, tại LHP quốc tế Busan 2006 được tổ chức tại Hàn Quốc, bộ phim “Áo lụa Hà Đông” của đạo diễn Lưu Huỳnh đã giành Giải thưởng do khán giả bình chọn – vốn được “ấn định” cho phim của chủ nhà. 10 nước và vùng lãnh thổ đã đăng ký mua bản quyền bộ phim tại chợ phim châu Á trong khuôn khổ LHP. Chuyện của Pao cũng đã “tranh thủ” để giới thiệu đến công chúng Hàn Quốc với 4 suất chiếu và gây được sự chú ý của đông đảo khán giả cũng như những nhà sản xuất phim trong LHP lần này. Đích đến lớn nhất của đạo diễn Ngô Quang Hải là đại diện cho Việt Nam tham dự vòng tranh cử Oscar phim nước ngoài hay nhất đầu năm 2007.

Bộ phim Hạt mưa rơi bao lâu (đạo diễn Đoàn Minh Phượng)

Trước đó ở Việt Nam cũng từng có một số phim nghệ thuật có số phận như vậy. Những Mùa len trâu (đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh), Hạt mưa rơi bao lâu (đạo diễn Đoàn Minh Phượng), Mùa hè chiều thắng đứng (đạo diễn Trần Anh Hùng) … được giới chuyên môn đánh giá cao về giá trị nghệ thuật và đoạt hàng loạt giải thưởng điện ảnh quốc tế cũng như khu vực, nhưng khi chiếu ở Việt Nam, nó vẫn không tạo được “cơn sốt” trong lòng khán giả như vẫn thường gặp ở phim của nước ngoài.

Theo thống kê của Trung tâm Chiếu phim Quốc gia, tính đến tháng 9-2006, doanh thu của Thời xa vắng (đạo diễn Hồ Quang Minh – có sự hiện diện của hoa hậu Việt Nam 2004 Nguyễn Thị Huyền) là hơn 5 triệu. Mùa len trâu là hơn 4 triệu. Hay Sống trong sợ hãi – bộ phim giành giải cao ngang ngửa với Chuyện của Pao dưới cái nhìn của đạo diễn được mệnh danh là “Trương Nghệ Mưu của Việt Nam” Bùi Thạc Chuyên, ngay sau khi giành giải cũng được quảng báo rầm rộ nhưng mức doanh thu cao nhất cũng chỉ được 32 triệu so với hơn 3 tỉ mà bộ phim bỏ ra. Thế nhưng, tại LHP quốc tế Thượng Hải, vị “phù thủy” này đã giành Giải thưởng tài năng trẻ châu Á với phim Sống trong sợ hãi.

Khán giả Việt quay lưng?

Nói về thị hiếu của khán giả, một đạo diễn đã ngao ngán mà thốt lên rằng: Tôi không hiểu là khán giả Việt Nam hiện nay cần gì? Cứ bảo phim Việt chán quá, giả quá, nhưng khi đạo diễn muốn làm thay đổi những những nghĩ suy ấy bằng chính tác phẩm của mình (được giới chuyên môn đánh giá cao) mà vẫn không kéo được khán giả đến rạp. Ông Lê Ngọc Minh – Cục phó Cục Điện ảnh cho rằng: “Việc phim nghệ thuật không có chỗ đứng ở các rạp là thực trạng chung ở nhiều nước trên thế giới. Nó cũng giống như thị trường ca nhạc hiện nay vậy.

Cảnh trong phim Sống trong sợ hãi

Trước đây, điện ảnh Trung Quốc luôn có lượng người xem từ 5-6 tỉ, thì nay cũng chỉ đạt khoảng hơn 100 triệu người. Điện ảnh Hàn Quốc từng làm mưa làm gió ở các nước châu Á thì nay cũng dừng lại ở “sân nhà” mà thôi. Việc đánh giá chất lượng phim dựa trên số lượng khán giả đên rạp là không công bằng. Ngay như Chuyện của Pao khi được chiếu ở miền núi thì có tới vài ngàn người xem. Song cũng thừa nhận một thực tế rằng khán giả điện ảnh ngày nay cũng rất khác. Vì họ có nhiều sự lựa chọn cách thức giải trí khác nhau chứ không nhất thiết phải đến rạp.

Trả lời về vấn đề tại sao phim Việt có cảnh “trong khóc, ngoài cười”, ông Nguyễn Danh Dương – Phó giám đốc Trung tâm Chiếu phim Quốc gia cho rằng: “Sở dĩ phim nghệ thuật Việt Nam tạo được ấn tượng mạnh khi “mang chuông đi đánh xứ người” là bởi đã mang đến sự mới lạ, sự độc đáo của bản sắc văn hoá Việt Nam. ở đó, khát vọng sống và bản chất nhân văn của con người Việt Nam cũng được biết đến như một sự khám phá với họ”.

Vậy phải chăng người Việt Nam không “cảm” được cái đẹp đó trong phim của chính mình? Ông Dương cho rằng: “Khán giả chưa bao giờ quay lưng lại với phim Việt Nam, nhưng thử nhìn vào mặt bằng phim Việt mà xem, tôi chưa nói đến chất lượng, chỉ riêng về số lượng thì đã thấy phim Việt Nam lọt thỏm giữa “đại ngàn” phim ngoại. Chính các đạo diễn đang làm cho khán giả quên đi phim Việt.

Ở ta vẫn có xu hướng làm phim theo mùa và chỉ xuất hiện ồ ạt vào dịp Tết, để rồi sau đó “lặn” luôn. Từ sau Chuyện của Pao, Sống trong sợ hãi, đã 4-5 tháng nay không  có một bộ phim Việt Nam nào được công chiếu trên rạp, thử hỏi làm sao khán giả không thờ ơ. Trong khi đó, với hàng loạt các Công ty phát hành phim ở Việt Nam thì một bộ phim chỉ sau 1-2 tuần công chiếu ở nước chủ nhà là đã có mặt ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, chiến lược quảng cáo cho phim của mình cũng chưa đủ độ vì sự “eo hẹp” của kinh phí. “Nhiều bộ phim chưa quay xong đã hết tiền thì làm sao mà quảng cáo được, mà quảng cáo quyết định đến 60% sự thành công của bộ phim”. Điều đó làm cho phim chậm đến với khán giả, không chọn được đúng thời điểm “hot” nhất để phát hành, hiệu ứng lan truyền vì thế cũng không được tận dụng như một chiêu thức để kéo khán giả đến rạp.

Sự không mặn mà với phim nghệ thuật của khán giả, vô hình dung khiến các nhà làm phim lòng dặn lòng chẳng “dại” gì mà tâm huyết với mảng phim “kén người” này. Nguyên nhân, nhiều khi không phải vì ít tiền, tài mỏng, mà đang thực sự cần một động lực từ luồng sinh khí khán giả.

Thanh Hà