NSƯT Thuý Cải: Hết tuổi… “em vẫn chưa về”!

Nghệ sỹ ưu tú Thúy Cải.

Tôi đến thăm nhà NSƯT Thúy Cải đúng lúc chị vừa đi chợ về. Đặt chiếc làn lích kích những rau, thịt, trứng... chị cười nói: “Gần 40 năm đi diễn liên miên, rồi công việc quản lý của đoàn bận bịu nên chẳng mấy khi mình đi chợ để chuẩn được một bữa cơm cho gia đình. Việc nội trợ chủ yếu do ông xã và con gái đảm nhiệm. Giờ làm mới thấy công việc đó cũng không phải nhàn, mới hiểu hết được công lao của chồng, con bao năm qua đã tạo điều kiện, để mình tập trung cho nghệ thuật”.

NSƯT Thúy Cải đã có 40 năm gắn bó với nghề.

Gần 40 năm trong nghề cũng ngần ấy thời gian anh đưa chị đi rồi đón chị về. Giờ nghĩ lại, nào là trên chiếc xe đạp cà tàng, rồi xe máy xịn... và gần đây là ô tô, chị không còn nhớ được hết có bao nhiêu đời xe mà anh đã đưa đón chị nữa. Lúc nào anh cũng ở bên, động viên chị. Rồi các con chị cũng ngoan ngoãn chăm chỉ học, phụ việc nhà với bố, để chị yên tâm công tác.

Bây giờ về hưu chị mới có thời gian để chăm sóc gia đình. Chị bắt đầu học đi chợ, mày mò tập nấu nướng món ăn đủ các loại. Chị cười kể: “Sau khi thưởng thức những món mẹ nấu, hai cô con gái rượu nhận xét,  mẹ chỉ giỏi hát thôi còn nấu nướng thì còn thua xa bố và chúng con”. Vì vậy chị quyết tâm “luyện” để đảo ngược tình thế.

“Nhớ... cái đêm hôm rằm”

Ý định là về hưu sẽ dành thời gian cho gia đình nhưng chưa được bao lâu thì cái “máu” quan họ trong chị lại trỗi dậy. Những ai đã từng yêu và theo nghiệp hát quan họ đều khẳng định rằng, những làn điệu quan họ không chỉ làm say đắm người nghe mà nó còn  “gây nghiện” cho chính những người hát. Khi đã hát rồi thì ham, không thể thôi hát được.

Thúy Cải từng được nhiều người cho rằng là người sinh ra để hát quan họ. Ngoài cái duyên từ trong giọng hát, chị còn có duyên từ giọng nói tiếng cười, duyên từ ánh mắt, dáng đi đều rất “ liền chị”.

Hoàn cảnh cũng như cố tình “xe duyên” cho chị với quan họ. Chị nhớ dạo còn nhỏ, có lần ông Nguyễn Đức Siêu, Trưởng Đoàn Quan họ Hà Bắc đến nhà chị để chọn người đi hát. Lúc đầu ông đã chọn Thúy Canh (chị gái Thúy Cải), nhưng mẹ chị cự lại:“Nhất thanh, nhì sắc phải là con Cải”. Đó là không phải là một sự “thiên vị” mà mẹ của Thuý Cải cũng là một nghệ nhân dạy quan họ có tiếng. Vì thế, cuối cùng ông Trưởng đoàn quan họ Hà Bắc đã chọn Thúy Cải.

Thuý Cải nhớ lại, hồi đó vào những đêm trăng sáng, mẹ đi hát thường rủ Thúy Cải theo cùng. Có lẽ vì thế những làn điệu quan họ chính là những nền tảng xây đắp nên tâm hồn và tính cách của chị. Lên khoảng 6 - 7 tuổi chị đã biết hát giọng vặt, 12 tuổi tiếng hát của chị đã đủ sức làm say đắm lòng người.

Chị tâm sự: “Hồi đó các đơn vị bộ đội về đóng quân ở tỉnh, một chú bộ đội bế phốc tôi đặt lên bàn và yêu cầu “cháu hát tặng các chú một bài”. Khi  hát xong mọi người vỗ tay rầm rầm, nhiều tháng sau tôi còn nhận được nhiều thư của các chú bộ đội nói rằng, các chú rất nhớ tiếng hát của cháu, mong được nghe cháu hát”.

15 tuổi, chị được vào học trường Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh. Sau khi học xong, mong tìm hiểu và học thêm về quan họ, chị quay lại các làng nghề để tiếp tục học hát từ các nghệ nhân... Để được các nghệ nhân truyền dạy, chị đã không ngại khó, ngại khổ. Ban ngày chị sẵn sàng đi cày, cấy... cùng nghệ nhân để tối về được họ truyền nghề.

NSƯT Thúy Cải trổ tài nấu nướng.

“Người ơi người ở đừng về”

NSƯT Thúy Cải về hưu ở tuổi 55, chị đã có dự định khi về hưu sẽ toàn tâm toàn ý, toàn thời gian vào chăm sóc cho gia đình, bù đắp những tháng ngày mải mê theo đuổi đam mê nghệ thuật. Giờ đây thời gian để chị thực hiện dự định đó đã đến nhưng “cái duyên” với quan họ vẫn chưa chịu rời đi. Bạn bè, những khán giả mê quan họ vẫn không thể thiếu vắng giọng hát của Thúy Cải. Sau một thời gian sống “không quan họ” nhận ra rằng mình không thể sống tách xa quan họ, tách xa công chúng.

Hiểu được nỗi niềm của chị, ông xã và các con đều nhất chí ủng để chị tiếp tục “cái duyên” với quan họ. Vì thế, cuối tháng 12/2008, nghĩa là chỉ khoảng 3 tháng sau khi nghỉ hưu Thuý Cải quyết định quay lại với quan họ.  

Vì đã hết tuổi nên chị ra làm riêng, dự kiến sẽ mở “Công ty Cổ phần truyền thông Quan họ ngôi sao”. Những ngày gần đây, chị lại ngày đêm ôn luyện, nghiên cứu các bài  hát quan họ. Chị nói các vị trí chủ chốt của công ty đều là người trong nhà và chị “xí phần” làm giám đốc.  Chị dự kiến công ty sẽ là nơi giới thiệu, tuyên truyền những làn điệu quan họ tỉnh Bắc Ninh đến với công chúng trong và ngoài nước, là nơi bảo tồn những giá trị của quan họ truyền thống Kinh Bắc.

 Chị nói đây là “giải pháp hai trong một” vì có công ty chị vừa có thể tiếp tục “duyên nợ” với quan họ đồng thời đây cũng chính nơi này gia đình chị sẽ có nhiều cơ hội để đoàn kết, yêu thương, gắn bó và cùng nhau chia sẻ.                 

 Mai Nghiêm