Ngày tết nhớ chuyện bói Kiều

Thời điểm bói thường vào buổi tối, khi các thành viên trong nhà đã quây quần đầy đủ quanh bộ tràng kỉ, ông mới từ từ đứng lên đi về phía chiếc tủ gỗ sơn đen bóng và lấy ra một cuốn sách chỉ nhỉnh hơn bàn tay một chút. Đó là một cuốn sách bìa đen bằng giấy bản phất cậy hai mép đã sờn rách.

Chị em Thuý Kiều

Có lẽ đây là cuốn truyện Kiều được in để dành cho việc bói nên có một thiết kế khác với các cuốn sách thông thường. Ở trang phải và trang trái liền nhau đều có cùng một nội dung. Mỗi trang chỉ có 4 câu thơ viết bằng chữ Nôm. Bên dưới là một số giải thích ngắn gọn về ý nghĩa của 4 câu đó. Ông lẳng lặng để cuốn sách lên chiếc đĩa ở giữa bàn, với vẻ mặt nghiêm trang đầy thành kính và lặng đi chừng 1 phút như chìm vào cõi tâm linh.

Sau nghi lễ đơn giản đó là đến việc bói. Tất cả các thành viên trong gia đình, trừ trẻ con, theo thứ tự đều được mở 1 lần truyện Kiều để ông xem, bình và đoán. Cha tôi giải thích: Truyện Kiều nói đến thân phận con người mà trẻ con thì đã biết gì về việc đời, việc người nên không được can dự vào.

Phép mở Kiều để bói theo nguyên tắc “nam tả, nữ hữu” (trai mở sách bằng tay trái, gái bằng tay phải). Người đầu tiên bói là cha tôi, nhưng ông chỉ đọc to 4 câu thơ và không giảng gì cả. Người thứ hai mở sách là mẹ tôi. Trước khi mở, bà kẹp cuốn sách vào lòng 2 bàn tay chắp trước ngực lầm rầm khấn “Lạy vua Từ Hải, lạy vãi Giác Duyên, lạy tiên Thúy Kiều, lạy Kim Trọng, Thúc Sinh…, con tên là… sinh ngày… tháng… năm…, ở tại… cho con xin một quẻ”. Khấn xong, bà nhắm mắt lại và nhanh tay mở đôi cuốn sách một cách bất kì.

Bà ít học, gần như không biết chữ, nhưng ca dao, tục ngữ và nhất là truyện Kiều thì thuộc nhiều. Chỉ cần nghe đọc một câu là bà có thể nhớ được 3 câu trong khổ thơ còn lại. Có lẽ ngay từ tuổi cập kê, qua những lần tham gia bói Kiều như vậy mà từng câu thơ đã in vào trí nhớ của bà.

Khi xem bói Kiều, có cái lệ là không ai được mở trang đầu và cuối. Theo cách lí giải của cha tôi thì 4 câu đầu và 4 câu cuối của truyện Kiều chỉ là những nhìn nhận của tác giả về cuộc đời, nó dành cho tất cả mọi người chứ không riêng gì ai cả. Sau khi mở xong, đến lượt đoán. Cha tôi thường nói: Xem thì dễ nhưng đoán mới khó. Qua việc đoán này mới thể hiện được trình độ cao, thấp của mỗi người và một phần của sự linh nghiệm hay không cũng là do người đoán nữa. Bởi vậy, có những người bói được 4 câu giống nhau nhưng khi đoán thì lại khác nhau.

Truyện Kiều ngay từ khi ra đời đã trở thành một tác phẩm văn học nổi tiếng và tác phẩm này đã đưa Nguyễn Du thành đại thi hào, danh nhân văn hóa thế giới. Kể từ khi truyện Kiều ra đời, xung quanh cuốn sách này đã nảy sinh ra nhiều nét văn hóa như vịnh Kiều, lẩy Kiều, tập Kiều bình Kiều nhưng có lẽ chính Nguyễn Du cũng không thể ngờ được rằng tác phẩm của mình lại có thể trở thành một cuốn sách để… bói.

Nét chữ ngày xuân

Trước đây, bói Kiều được cả giới bình dân lẫn những trí thức sử dụng và phổ biến tới mức trở thành một nét văn hóa tâm linh của người Việt. Trong cuốn Việt Nam phong tục, học giả Phan Kế Bính (1875 – 1921), chương thứ XXI về Bốc phệ đã viết về tục bói Kiều như sau: “Bói Kiều là mình có việc gì muốn được biết hay dở đường nào thì khấn với Thúy Kiều, Kim Trọng xin cho mấy câu dòng nào, gặp chỗ nào thì lấy mấy câu thứ mấy ở trang ấy mà đoán. Cách này là một cách bói chơi, nhưng cũng nhiều khi nhiều người cho là nghiệm”.

Sở dĩ truyện Kiều trở thành một sách bói không chắc ở sự linh nghiệm của mỗi lần gieo quẻ mà trong đó chứa đựng số phận của con người. Những đoạn đời nghềnh, thác mà nàng Thúy Kiều được Nguyễn Du mô tả trong 3254 câu thơ lục bát ấy, nếu soi vào cuộc đời của mỗi người, thử hỏi có ai không ít nhiều gặp phải?

Từ truyện về cuộc đời một con người, qua ngòi bút của Nguyễn Du nó đã mang tính phổ quát cho cuộc đời của mỗi người. Qua những nét sinh hoạt văn hóa như bói Kiều, lẩy Kiều, vịnh Kiều, tập Kiều… ấy mà những câu thơ trong truyện Kiều được chuyển tải tới các tầng lớp nhân dân khiến cả nước Việt “già trẻ, gái trai ai cũng thuộc một câu Kiều”.