GS.TS Trần Văn Khê lo ngại những biến chất của đờn ca tài tử: “Nén bạc” đâm toạc cung đờn

GS.TS Trần Văn Khê. Ảnh: TL

GS.TS Trần Văn Khê nói rằng ở miền Nam có dân ca, rồi có nhạc lễ. Nhạc lễ trong Nam lại chia ra phe văn và phe võ. Phe võ thì đánh trống thổi kèn để lạy hay thắp hương… còn phe văn thì đánh đờn dây chỉ để người nghe giải trí chứ không phục vụ cúng tế. Dần sau đó phe văn, tức những người chơi đờn dây hiệp cùng với dân ca, nhạc lễ làm ra bộ môn mới để mà giải trí.

“Đến cuối thế kỷ 19 thì ở miền Trung có phong trào Cần Vương khiến nhiều người phải bỏ vào trong Nam, trong đó có nhiều nhạc sĩ. Thành ra, những người đó mang đờn ca Huế dạy cho những người trong Nam. Nhưng có điều, người trong Nam học nhưng không đờn nguyên xi mà đờn theo cái thị hiếu, cái quan điểm thẩm mỹ trong Nam cho nó bay bướm, cho nó thay đổi, cho nó có ngẫu hứng nhiều hơn. Kể từ đó mới có một lối chơi đặc biệt trong miền Nam mà sau này được gọi là ĐCTT”- GS.TS Trần Văn Khê giải thích.

Thế nhưng, người tài tử không phải là người không chuyên nghiệp, bởi muốn nắm được ĐCTT cũng phải luyện tập công phu, cũng phải học đờn, nghe thầy dạy, rồi chơi đờn lấy kinh nghiệm, cũng phải mất nhiều thời gian luyện tập như câu nói “nghề chơi cũng lắm công phu” chứ không phải tự nhiên mà ai cũng biết rành ĐCTT.

Hay ở sự ngẫu hứng

Lo vì những biến thái bạc tiền

GS.TS Trần Văn Khê còn chỉ rõ nguy cơ khiến loại hình nghệ thuật vừa được phong tặng Di sản Văn hóa phi vật thể có thể biến chất: “Trong thời gian chiến tranh, ĐCTT cũng bị lu mờ. Hết chiến tranh thì người ta cũng phải lo chuyện buôn bán kiếm tiền nên nghệ thuật ít được để ý”.

Thanh Giang