Đối diện cái chết, họ vẫn lạc quan yêu đời

Thật tiếc chúng tôi tiếp sức quá muộn

Trong số hàng ngàn đoàn về thăm Ngã ba Đồng Lộc mà chúng tôi được gặp lần này có chị Trần Thị Thanh, quê ở Nam Định, nguyên lính Sư đoàn 473, Đoàn 559. Mắt rưng rưng bên mộ 10 cô gái TNXP, chị kể: “Chỉ tiếc rằng chúng tôi lên đây tiếp sức quá muộn. Khi đó, Đồng Lộc đã không còn các chị nhưng hình ảnh và sự hy sinh cao cả ấy mãi mãi ở trong trái tim của các đồng chí, đồng đội chúng tôi...”.

Chị Thanh cho biết, năm ấy, chị cũng nhận được lệnh đến Đồng Lộc để tiếp ứng. Nhưng các chị không ngờ mình đến đây đúng vào ngày các đồng đội, đồng chí phải tiễn biệt cả 10 cô. Chị còn nhớ rất rõ, hôm ấy là ngày 29 tháng 6 năm Mậu Thân (tức ngày 24/7/1968), khi mọi người có mặt là nhận được tin toàn bộ Tiểu đội 4 đã hi sinh. Đến chiều tối, mọi người đã tìm được 9 thi thể, riêng thi thể chị Hồ Thị Cúc thì 3 ngày sau mới phát hiện được trên đồi Sọ Voi. Kể đến chuyện này, chị Thanh đã đọc lại cho chúng tôi nghe đoạn thơ do nhà thơ Yến Thanh viết:

“...Tiểu đội đã xếp một hàng ngang/ Cúc ơi! Em ở đâu không về tập hợp?/ 9 bạn quây quần đủ hết/ Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh/ A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh/ Chỉ thiếu mình em/ 9 bỏ làm 10 răng được./ Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc/ Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng...”

Nhiều cựu chiến binh đã kể lại với chúng tôi những câu chuyện bằng nước mắt. Ngã ba Đồng Lộc đã từng chịu đựng trên 50.000 quả bom, còn các loại đạn, rốc két thì không biết bao nhiêu mà kể. Với tinh thần lạc quan và lòng quả cảm, 10 cô gái thân yêu của chúng ta đã bất chấp cái chết. Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần có đoạn viết trong thư gửi mẹ: “Ở đây vui lắm mẹ ạ! Ban đêm chúng nó thắp đèn cho chúng con làm đường. Ban ngày chúng đem bom giết cá cho chúng con cải thiện. Bom đạn của chúng nó có thể làm rung chuyển núi rừng, nhưng không thể làm rung chuyển được những trái tim của chúng con”. Đối diện với cái chết, họ vẫn lạc quan và yêu đời thế đấy.

Chị Đỗ Thị Kim Oanh, nguyên là lính mở đường 15A, đường 14 thuộc trung đoàn 529, sư đoàn 472, đoàn 559, trở lại Đồng Lộc với bao xúc động: “Tôi là người được chứng kiến chị La Thị Tám đứng trên đỉnh núi Mòi, cầm lá cờ nhỏ trên tay, mắt luôn hướng thẳng về máy bay địch. Chị có thể nhớ rõ những quả bom nào đã phát nổ và quả bom nào chưa, để đánh dấu cho anh Vương Đình Nhỏ, Nguyễn Tri Ân rà phá. Tự hào lắm các bạn ạ! Những ai đã từng trực tiếp chứng kiến mới thấy hết sự dũng cảm và sự hi sinh cao cả của họ”.

60 năm nước mắt mẹ chưa khô

Chị Đặng Thị Yến,  Phó Ban quản lí Khu Di tích Ngã ba Đồng Lộc cho chúng tôi xem những kỷ vật mới nhất mà chị vừa mới sưu tầm được của 10 cô gái. Thư của chị Hồ Thị Cúc gửi cho gia đình, lưu bút của chị Hà Thị Xanh viết cho bạn... Từ những kỷ vật ấy, chúng tôi tìm về nhà của mẹ Trần Thị Chút (mẹ của chị Hà Thị Xanh) ở thôn Trung Hoà, xã Đức Hoà, huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh. Mời chúng tôi ly nước chè xanh, mẹ chậm rãi kể về cô con gái yêu của mình. Chị Xanh là con gái đầu trong gia đình có 7 người con, gia nhập lực lượng TNXP ở tuổi 17. Mẹ Chút nói trong rơm rớm nước mắt: “Hồi đó khi anh cán bộ xã đưa giấy gọi lên đường, nó đang còn đi chăn bò ở ngoài đồng. Tui chạy ra tìm nó về, chỉ kịp vơ vội mấy bộ áo quần, không kịp chào bạn bè, hàng xóm, láng giềng để lên đường. Ngày đó nó xinh lắm, tóc dài chấm lưng, da trắng lắm. Gia đình đông em nên việc gì cũng đến tay nó. Ba năm sau, tui nhận được tin con gái mình đã hy sinh tại Ngã ba Đồng Lộc. Sau này tôi mới biết, con Xanh hy sinh trước đó 2 năm nhưng do bí mật thời chiến nên cấp trên đã giấu gia đình. Chỉ một đoạn đường chưa đầy 20km, rứa mà mãi sau ngày đất nước thống nhất tui mới về thăm mộ nó được”.

Chúng tôi tìm về nhà mẹ Trần Thị Khuyên (mẹ của chị Võ Thị Hạ). Nhà của mẹ nằm ngay dưới chân đê La Giang, đoạn đi qua thị trấn Đức Thọ. Năm nay 93 tuổi, đã mấy tháng nay mẹ ốm nằm liệt giường không đi lại được. Anh Võ Tây Sơn, em ruột chị Hạ, cho chúng tôi biết: “Bà bị mệt đã 3 tháng nay, mọi sinh hoạt đều trên giường. Hôm nào tỉnh táo bà cứ nằng nặc đòi đưa đi thăm chị Hạ. Gia đình tôi có 5 chị em và chị Hạ là con đầu. Bà thương chị Hạ lắm, hồi còn khoẻ, năm nào đến ngày giỗ bà đều lặn lội vào Ngã ba Đồng Lộc để thắp hương cho chị ấy”.

Rời Ngã ba Đồng Lộc - Hà Tĩnh, chúng tôi chợt văng vẳng những câu thơ của nhà thơ Vương Trọng:

“...Chúng tôi chưa có chồng và chưa ngỏ lời yêu/ Ngày bom vùi tóc tai bết đất/ Nằm trong mộ rồi mái đầu chưa gội được/ Thỉnh cầu đất cằn cỗi nghĩa trang/ Cho mọc lên vài cây bồ kết/ Hương chia đều trong hư ảo khói nhang...”

Hình ảnh 10 cô gái TNXP vẫn luôn nở những nụ cười tươi trên những ngôi mộ. Đồng Lộc mãi còn chí khí quật cường, tiếp tục đổi thay và tiếp tục phát triển. Tháp chuông, tượng đài Chiến thắng nằm trên Quốc lộ 15A huyền thoại, như khẳng định sức mạnh bằng vóc dáng vững chãi, kiên cường.

Phong Hàn
Đồng Lộc, tháng 7/2008