Dịch thuật vừa là "cầu nối", vừa là "rào cản"

Rất nhiều tham luận được gửi tới hội thảo và gây sự chú ý của các đại biểu Việt Nam như: “Tôi muốn được bay bằng đôi cánh của truyền thống” -  Phan Huyền Thư; “Văn trẻ bình tĩnh và vững tâm” - Võ Thị Xuân Hà... Và cả những tham luận của các nhà văn, dịch giả quốc tế: “Văn xuôi Việt Nam hiện đại và gặp mặt với các nhà văn trẻ” của Hiệu Constantin (Pháp); “Một nền văn học đang vận động” - Paul Couturiau (Bỉ); “Dịch văn học Việt Nam cho trẻ em và thanh thiếu niên” - Anna Gustafsson Chen (Thụy Điển)...

Tại hội thảo, ngoài việc giới thiệu về trào lưu văn - thơ trẻ ở Việt Nam còn có nhiều ý kiến xoay quanh vấn đề, làm thế nào để văn học Việt Nam, đặc biệt là văn học trẻ có thể tiếp cận với thế giới. Theo đó, “dịch thuật” vừa được coi là “cầu nối” hiệu quả nhưng cũng là “rào cản” gây khó khăn trong việc đưa văn học Việt Nam tiếp cận thế giới. Nguyên nhân của những “rào cản” này là do công tác dịch thuật chưa được coi trọng, hầu hết các dịch giả đều là “tự phát”, không có trường lớp đào tạo chính quy.

Dịch giả Trần Thiện Đạo (Pháp) nêu ý kiến về một số bản dịch từ tiếng Việt sang tiếng Pháp không đủ khả năng thuyết phục công chúng Pháp vì bản dịch chỉ đơn thuần là “chuyển ngữ”, không giống một bản dịch văn học, làm giảm giá trị của tác phẩm dịch. Hoặc một số bản dịch sang tiếng Trung cũng chỉ dừng ở mức dịch “chuyển ngữ”, không có giá trị văn học như “Mùa lạc” (Nguyễn Khải) được dịch thành “Mùa thu hoạch lạc”...
Hiện nay, ở một số nước như Malaysia, Philippines... các nhà văn trẻ còn tự sáng tác bằng tiếng Anh để dễ dàng tiếp cận với độc giả quốc tế. Đây cũng là một phương pháp mà các nhà văn trẻ Việt Nam có thể học tập, vì thế hệ các nhà văn trẻ Việt Nam rất nhiều người có khả năng ngoại ngữ tốt.

Nhiều đại biểu cũng nêu ra các giải pháp để hỗ trợ công tác dịch thuật văn học Việt Nam như đại diện nhà xuất bản Thụy Điển đề xuất nên có một Quỹ hỗ trợ dịch thuật để hỗ trợ dịch giả, trả tiền bản quyền và xuất bản tác phẩm...

Việc chủ động quảng bá cũng được nhiều dịch giả, nhà văn quốc tế chia sẻ với các nhà thơ, nhà văn trẻ Việt Nam như Hillary Watts (Mỹ) nêu ý kiến, các nhà văn trẻ Việt Nam không nên thụ động ngồi chờ các nhà xuất bản nước ngoài tìm tới để biên dịch mà có thể tận dụng Internet để tự giới thiệu tác phẩm của mình, thậm chí tờ rơi giới thiệu du lịch để giới thiệu các sản phẩm văn học. Dịch giả Anna Gustafsson (Thụy Điển) cũng đưa ra đề nghị: Hàng năm, Hội Nhà văn có thể gửi danh mục các tác phẩm văn học tiêu biểu trong năm để người dịch Thụy Điển có thể tiếp cận một cách nhanh nhất. 

 

N. Anh