Hà Nội
23°C / 22-25°C

Cha đẻ của những chiếc quạt khổng lồ

Chủ nhật, 08:00 12/09/2010 | Giải trí

GiadinhNet - Chàng Sơn (thuộc huyện Thạch Thất, Hà Nội) vẫn được biết đến như một làng có truyền thống làm quạt lâu đời nhất Việt Nam.

Và khi nói đến Chàng Sơn, không thể không kể đến nghệ nhân Dương Văn Mơ, bởi ông là cha đẻ của những chiếc quạt khổng lồ...
 
Chiếc quạt the in hình nhị long tranh cầu do Ban quản lý
đền Hai Bà Trưng đặt hàng
 
Biết làm quạt từ thuở lên 8

Cứ ngỡ, người làm được những chiếc quạt khổng lồ ấy phải là một người có ngoại hình nghệ sĩ và có cả một cơ ngơi khang trang, điều vẫn thường thấy ở các nghệ nhân của nhiều môn nghệ thuật. Nhưng mọi suy nghĩ đã hoàn toàn thay đổi khi chúng tôi tìm đến nhà của nghệ nhân Dương Văn Mơ ở làng Chàng Sơn. Đập vào mắt đầu tiên là căn nhà ngói nhỏ bé, cũ kỹ, đã có dấu hiệu xuống cấp vì thời gian tồn tại quá lâu. Chào đón chúng tôi cũng là một người đàn ông gầy gò, ăn vận xềnh xoàng, gương mặt mang nhiều nét khắc khổ.

Ông Mơ kể, không ai biết nghề làm quạt có ở làng ông từ bao giờ, chỉ biết đó là một nghề thủ công truyền thống nuôi sống người dân làng ông trong rất nhiều thế hệ. Cũng chính vì thế, các cô bé, cậu bé trong làng tự biết làm quạt từ rất sớm mà không cần cha anh nào chỉ dạy. Họ chỉ cần chịu khó quan sát những người trong gia đình thao tác là làm theo được một cách dễ dàng, không mấy khó khăn.
 
Riêng gia đình ông tính đến đời con ông hiện tại là 4 đời làm quạt. Bản thân ông biết làm quạt từ lúc lên 8 tuổi. Trải qua nhiều thăng trầm, nhất là khi điện lưới phủ rộng khắp các làng quê, ngõ phố thì nghề làm quạt ở Chàng Sơn bắt đầu có dấu hiệu rã dần. Nhiều gia đình đã chuyển sang làm mộc để duy trì cuộc sống và gia đình ông Mơ cũng không phải là một ngoại lệ.

Đau đáu trong mình nỗi lo sợ nghề truyền thống của tổ tông bị mai một rồi biến mất, năm 1986, ông Mơ thường dành thời gian rảnh rỗi đi sưu tầm một số quạt cổ về nghiên cứu để tìm cách phục hồi chúng. Không ngờ, chính sự tinh tế và nghệ thuật trong những chiếc quạt xưa đã giúp ông nảy sinh nhiều ý tưởng táo bạo về việc làm những chiếc quạt khổng lồ.
 
Cũng trong thời gian này, có người khách Việt kiều Pháp nhờ ông làm cho họ một chiếc quạt rộng 1,8 m để mang về Pháp trang trí. Ông nhận lời và bắt tay vào làm chiếc này quạt từ những chất liệu dân gian như: Mây, tre, giấy dó...
 
Sau khi xong phần thô, ông vẽ lên hai mặt quạt bức tranh non nước chùa Thầy khiến cho chiếc quạt trở nên có hồn và đầy tính nghệ thuật. Từ đó ông bắt đầu mày mò làm những chiếc quạt nghệ thuật với kích thước lớn để phục vụ nhu cầu của khách hàng phương xa.
 
Giấy chứng nhận xác lập kỷ lục Guinness cho chiếc quạt giấy lớn nhất Việt Nam do nghệ nhân Dương Văn Mơ thực hiện.

Đưa quạt làng Chàng đi khắp thế giới

Ông Mơ bắt đầu phương thức làm quạt mới bằng cách bỏ công rong ruổi đi rất nhiều nơi, nhất là những nơi có các danh lam thắng cảnh đẹp để vừa bán quạt, vừa chụp ảnh làm tư liệu cho các bức tranh trên những chiếc quạt ông làm.
 
Những chiếc quạt “cải tiến” đầu tiên ông làm ra là dạng quạt dùng để trang trí trên sân khấu và trong tư gia, những chiếc quạt này có đường kính tới 2 m, mỗi nan dài 80 cm. Trên tất cả các mặt giấy đều được ông vẽ những bức tranh sơn thủy là phong cảnh bình dị của các làng quê Việt Nam.
 
Những chiếc quạt này nhanh chóng trở thành một “hiện tượng” của làng và tiếng vang cũng từ đó lan truyền khắp nơi. “Có một thời ngày nào nhà tôi cũng có khách nước ngoài tìm đến đặt mua quạt. Nhiều nhất là khách du lịch đến từ các nước: Pháp, Nhật, Mỹ, Hàn...
 
Khi nhìn tôi kỹ càng nắn từng chiếc nan, vẽ tô từng khối màu lên chiếc quạt, nhiều du khách người Pháp và người Mỹ không khỏi ngỡ ngàng. Họ bảo, họ không thể ngờ người như tôi lại có thể tạo tác những bức tranh rất đẹp trên chiếc quạt chỉ bằng những phương thức rất thủ công” – Ông Mơ chia sẻ.

Một chiếc quạt có đường kính 2 m mà ông làm thường phải mất ít nhất là 1 tuần mới xong phần thô. Riêng phần vẽ phải mất 3 ngày mới xong. “Tôi vốn là người kỹ tính nên khi làm quạt không thể vội vàng, qua loa được. Bây giờ khoa học tiên tiến, có một số loại máy móc hỗ trợ nhưng tôi vẫn duy trì cách làm quạt theo phương thức dân gian, làm bằng tay thì quạt mới đẹp”.

Với ông Mơ, để có được một chiếc quạt bền và đẹp, người làm phải có những bí quyết riêng. Tuy nhiên, khi kể cho chúng tôi nghe, ông Mơ không hề ngại ngần tiết lộ những bí quyết mà ông đã đúc rút được trong rất nhiều năm làm nghề của mình.
 
Một chiếc quạt, muốn có độ bền cao thì phải biết cách chọn và xử lý tre. Tre ông dùng làm quạt thường tránh loại tre bị gãy ngọn hoặc loại tre chẻ ra mà có mùi hăng vì loại tre đó thường rất hay bị mọt. Còn tre bình thường khi mua về phải cưa thành từng khúc, cho vào tải và ngâm dưới ao cho đến khi những màng mỏng, trắng trong ruột tre không còn dính vào thành thì mới đạt yêu cầu. Các nan tre phải được phơi thật khô và được bào nhẵn cho đến khi thoa tay khắp lượt lên thanh nan là bóng loáng.
 
Riêng loại giấy để dán ông cũng dùng loại giấy Bãi Bằng, giấy bìa cứng của Liên Xô chứ không dùng giấy tái sinh Bắc Ninh như một số hộ khác. Hoặc nếu có dùng giấy dó thì nhất định phải chọn đúng loại giấy dó của làng Bưởi và the được làm từ lụa, thứ lụa chính gốc Hà Đông.
 
Toàn cảnh chiếc quạt giấy khổng lồ trong lễ hội Phố Hoa Tết Kỷ Sửu 2009

Bàn tay vàng lập kỷ lục Guinness

Kể về chiếc quạt khổng lồ đã được ghi vào kỷ lục Guinness Việt Nam, ông Mơ kể: Thời điểm ông nhận lời của bà Giám đốc Trung tâm Triển lãm văn hóa Vân Hồ làm chiếc quạt đó cho lễ hội Phố Hoa Tết Kỷ Sửu 2009 ông rất lo lắng vì chưa bao giờ ông làm chiếc quạt nào to như thế cả. Chính vì vậy khi đưa ra ý tưởng ông phải bàn bạc rất kỹ càng với đối tác. 

Điều băn khoăn lớn nhất của nghệ nhân Dương Văn Mơ hiện nay là làm sao truyền được nghề cho con, cháu trong làng. Cả làng Giáo, cả xã Chàng Sơn bao năm qua hiện vẫn chỉ có duy nhất một mình ông duy trì nghề làm quạt nghệ thuật, ngay cả các con ông là niềm hy vọng lớn nhất thì vẫn chưa ai thấm được cái hồn, cái cốt mà ông muốn truyền.

Chiếc quạt đó lúc đầu ông dự tính làm 22 nan nhưng do điều kiện vận chuyển và trình diễn khó khăn nên ông phải rút lại còn 11 nan. Mỗi nan cao 5,5 m, nặng 20 kg, toàn quạt có đường kính 9 m (chiếc quạt nan lớn nhất của Trung Quốc cũng chỉ có đường kính 7 m – PV).
 
Tất cả các nan trong chiếc quạt này đều được làm bằng gỗ chò của một cây duy nhất. Chiếc quạt được hoàn thành sau một tháng làm cật lực của ông Mơ với hai nghệ nhân khác trong làng. Riêng phần vẽ đã phải huy động tới hai người, làm ròng rã trong 8 ngày liền mới xong.

“Thời kỳ làm chiếc quạt này tôi lo lắng vô cùng vì quy mô của nó quá lớn và đòi hỏi kỹ thuật rất cao. Thêm vào đó là làm vào mùa mưa nên luôn sợ mưa bất thường, không thu dọn kịp thì sẽ “xôi hỏng bỏng không” bởi vậy lúc nào tôi cũng thường trực ba bốn người để có mưa là vội vàng khiêng ngay vào nhà”.

Tiếp sau chiếc quạt khổng lồ trên, ông Mơ tiếp tục làm hai chiếc quạt có đường kính 7 m nữa cho Festival Huế 2009, trưng bày trên sông Hương theo đơn đặt hàng của ban tổ chức lễ hội này. Và gần đây nhất ông Mơ vừa hoàn thành xong 20.000 chiếc rộng 25 cm, dạng quạt chèo theo đơn đặt hàng của một tiến sĩ nghệ thuật người Việt sống tại Pháp. Hiện tại, ông đang nỗ lực để hoàn thành một chiếc quạt rộng 6 m theo sự phân công của Hội làng nghề TP Hà Nội để chuẩn bị chào mừng đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.
 
Hà Tùng Long
nguyenquyen
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Sắc vóc Phương Oanh ra sao ở những ngày cuối thai kỳ?

Sắc vóc Phương Oanh ra sao ở những ngày cuối thai kỳ?

Giải trí - 1 giờ trước

GĐXH - Phương Oanh mới đây diện đầm hoa dáng suông thoải mái thay vì diện trang phục ôm body như trước đây.

Sự thật phía sau màn xuất hiện chấn động của Phạm Băng Băng tại Thái Lan

Sự thật phía sau màn xuất hiện chấn động của Phạm Băng Băng tại Thái Lan

Thế giới showbiz - 1 giờ trước

Sự xuất hiện của Phạm Băng Băng trong lễ hội té nước Songkran của Thái Lan trở thành chủ đề nóng trên mạng xã hội. Theo truyền thông, nữ diễn viên Trung Quốc không nhận được sự ưu ái đặc biệt.

Nữ ca sĩ xứ Thanh nổi tiếng 'Làn sóng xanh' những năm 2000: 51 tuổi chưa một lần mặc váy cưới, tình duyên lận đận

Nữ ca sĩ xứ Thanh nổi tiếng 'Làn sóng xanh' những năm 2000: 51 tuổi chưa một lần mặc váy cưới, tình duyên lận đận

Giải trí - 2 giờ trước

GĐXH - Phương Thanh là nữ ca sĩ đình đám của những năm 2000 với nhiều ca khúc hay giành giải "Làn sóng xanh". Ở tuổi ngoài 50, chị làm mẹ đơn thân sau những cuộc tình trắc trở.

Cuộc sống của ca sĩ chuyển giới Lê Duy ra sao sau 7 năm chia tay chồng kém 13 tuổi?

Cuộc sống của ca sĩ chuyển giới Lê Duy ra sao sau 7 năm chia tay chồng kém 13 tuổi?

Giải trí - 3 giờ trước

"Xã hội có rất nhiều người cũng đi ở nhà thuê, có phải riêng mình tôi đâu. Tôi biết bằng lòng với những gì mình có", ca sĩ Lê Duy nói.

Rộ tin diễn viên Anh Dũng và con dâu tỷ phú Hoàng Kiều hẹn hò, Trương Ngọc Ánh lên tiếng giải oan

Rộ tin diễn viên Anh Dũng và con dâu tỷ phú Hoàng Kiều hẹn hò, Trương Ngọc Ánh lên tiếng giải oan

Giải trí - 6 giờ trước

GĐXH - Trương Ngọc Ánh mới đây đã có bài viết bày tỏ sự bức xúc khi có nhiều tin đồn thất thiệt về Anh Dũng và con dâu Hoàng Kiều. Cô phải lên tiếng để tránh những hiểu lầm.

Mai Thu Huyền tố phim bị chèn ép, chuyên gia: "Không thể đồng cảm"

Mai Thu Huyền tố phim bị chèn ép, chuyên gia: "Không thể đồng cảm"

Giải trí - 6 giờ trước

Mai Thu Huyền cho rằng phim mới ra mắt của cô bị chèn ép suất chiếu. Tuy nhiên, một số người không đồng tình với quan điểm này và cho rằng nữ nghệ sĩ "không có năng lực đạo diễn, sản xuất".

'Đóa hoa mong manh' của Mai Thu Huyền - Phim thế này sao bán được vé?

'Đóa hoa mong manh' của Mai Thu Huyền - Phim thế này sao bán được vé?

Giải trí - 7 giờ trước

GĐXH - Giành 9 giải thưởng quốc tế nhưng phim Đóa hoa mong manh của đạo diễn Mai Thu Huyền đang trở thành phim Việt có doanh thu thấp nhất của năm 2024 tính đến thời điểm này.

Tuấn Hưng gặp sự cố sức khỏe, xin 'bù đắp' khiến fan bất ngờ

Tuấn Hưng gặp sự cố sức khỏe, xin 'bù đắp' khiến fan bất ngờ

Giải trí - 8 giờ trước

GĐXH - Tuấn Hưng thông báo sẽ hoàn tiền vé cho những khán giả không chấp nhận sự cố sức khỏe anh gặp trong đêm nhạc mới đây. Đồng thời nam ca sĩ cũng có kế hoạch "bù đắp" cho fan bằng một đêm nhạc khác.

Hoa hậu Đỗ Mỹ Linh 1 năm sau sinh con: "Chồng ủng hộ tôi trở lại showbiz"

Hoa hậu Đỗ Mỹ Linh 1 năm sau sinh con: "Chồng ủng hộ tôi trở lại showbiz"

Giải trí - 10 giờ trước

"Thú thật, ở nhà chăm con nghe có vẻ rất nhàn nhưng cũng vất vả và gặp nhiều khó khăn nên ông xã luôn ủng hộ việc tôi quay trở lại showbiz khi con đã cứng cáp", Hoa hậu Việt Nam 2016 Đỗ Mỹ Linh nói.

Thân thế gây bất ngờ của chồng sắp cưới Midu: Tổng tài giàu có xứng tầm với cô dâu

Thân thế gây bất ngờ của chồng sắp cưới Midu: Tổng tài giàu có xứng tầm với cô dâu

Giải trí - 10 giờ trước

GĐXH - Midu mới đây đã khiến mạng xã hội xôn xao khi cô khoác lên mình chiếc áo cưới xinh đẹp. Thông tin Midu sắp lấy chồng khiến nhiều người tò mò về thân thế chú rể.

Top