Bộ bàn ghế cổ thế "độc": Trăm năm vẫn thoảng mùi thơm

Bộ bàn ghế có phép lạ?

Chúng tôi tìm đến nhà bà Phạm Thị Hường khi trời chiều vừa xế bóng. Đang là mùa thu hoạch nên con đường nhỏ dẫn vào xã Hải Phú (Hải Hậu, Nam Định) ngổn ngang nông sản, đường vốn nhỏ nay lại càng chật hẹp hơn.

 

Phải mất khá nhiều thời gian chúng tôi mới vào được tận nhà bà Hường - Thực, người được xem là giàu nhất xã Hải Phú bởi đang sở hữu một bộ bàn ghế của vua. Thấy có khách lạ, bà Hường dừng việc lau chùi bàn ghế, gạt vội chiếc khăn bông trắng tinh và chậu nước sạch sang một bên để pha trà mời khách.

Bà Hường cho biết, bộ bàn ghế này được vợ chồng bà mua lại từ một người quen ở thành phố Nam Định từ năm 1992. Lúc nhìn thấy bộ bàn ghế này, vợ chồng bà đều rất mê bởi nó có kiểu dáng hết sức lạ. Quyết định phải mua cho bằng được bộ bàn ghế này, thế là ông ở lại thuyết phục gia chủ, còn bà về nhà vay mượn tiền.

 

"Lúc đó vì quá mê bộ bàn ghế nên vợ chồng tôi không tiếc thứ gì. Quyết phải mua bằng được nên trong nhà có gì bán được, chúng tôi chấp nhận bán hết. Chỉ có đôi bông tai của bà ngoại tặng tôi thời con gái là không bán mà thôi. Lúc mua được bộ bàn ghế về nhà rồi, ai biết chuyện cũng bảo vợ chồng tôi hâm", bà Hường nói.

 

Lúc đó, bộ bàn ghế được ông bà mua với giá 25 cây vàng. Để có được số tiền này, bà Hường đã phải bán đi một mảnh đất hương hỏa do bà nội chồng để lại cùng một số nữ trang cha mẹ cho làm của hồi môn khi đi lấy chồng.

Theo bà Hường, bộ bàn ghế này được người chủ trước mua của cháu đích tôn một viên quan dưới triều nhà Nguyễn ở thành phố Huế. Ông nội của người này từng là một viên quan lớn dưới triều vua Khải Định. Tương truyền, đây chính là bộ bàn ghế do đích thân vua Khải Định vời các thợ mộc và thợ khảm giỏi nhất kinh thành Huế đến bàn bạc và lắp ghép, chạm khắc để làm tặng cho một vị quan hai Pháp. Một tốp thợ mộc ra tận rừng Pù Mát (Nghệ An) để tìm bằng được những cây gỗ trắc có tuổi đời trên trăm năm tuổi về làm bộ bàn ghế này. Có lẽ vì thế, dù đã tồn tại trăm năm nhưng nước gỗ vẫn bóng loáng, mùi thơm thoang thoảng.

Bà Hường cho biết thêm, điều đặc biệt mà bà cảm nhận khi ngồi trên bộ bàn ghế này đó là, mùa hè thì rất mát và mùa đông lại rất ấm áp. Bà cũng thừa nhận, kể từ khi mua bộ bàn ghế này, gia đình bà làm ăn gặp thuận lợi hơn nên nhiều người đồn bộ bàn ghế này có phép lạ (?). "Có một thời người ta cứ thi nhau đến ngắm, rồi sờ mó để xem bộ bàn ghế này có phép lạ thật hay không. Nhiều người tận Hà Nội, Pháp tìm về ngỏ ý mua lại nhưng chúng tôi không bán. Tiền bạc cần lắm nhưng giá trị tinh thần còn cần hơn", bà Hường chia sẻ.

Gần 20 năm nay, bộ bàn ghế được gia đình bà Hường đặt trang trọng ngay phòng khách để tiếp khách quý. Hàng ngày, bà và con gái vẫn thay nhau lau chùi nên bộ bàn ghế lúc nào cũng trông như mới.

 

Bà Phạm Thị Hường đang trò chuyện với phóng viên về "vật báu" của gia đình.

 

Thế lạ

"Quan sát kỹ thấy bộ bàn ghế được đục đẽo, chạm khắc khá tinh xảo và mềm mại. Điều đó thể hiện rõ người thợ làm nên bộ bàn ghế này tài ba và có gu thẩm mỹ cao. Tôi chưa thấy "rồng cuộn lá lúa" bao giờ. Nhưng nếu đúng như lời kể của bà Hường là bộ bàn ghế này được vua nhà Nguyễn tạc để tặng cho quan hai Pháp thì ý nghĩa của nó đã được thể hiện khá rõ. Rồng và lá lúa mạch quyện hòa với nhau như một ngụ ý mong tình hòa hảo, gắn bó bền chặt giữa hai bên. Tuy nhiên, người thợ tạc đã vô cùng khéo léo khi thể hiện ngụ ý này để người tinh tế lắm mới nhận ra điều đó". - Họa sỹ - nhà phê bình mỹ thuật Phan Cẩm Thượng.

Bộ bàn ghế gồm 1 ghế dài, 1 bàn hình chữ nhật cách điệu và 2 ghế lẻ. Chiếc bàn có chiều dài 0,98m, ngang 0,58m. Đặc biệt, chiếc bàn này cao tới 0,75m. Nếu ngồi trên ghế, mặt bàn ngang gần ngực của một cậu bé 12 tuổi, điều này rất khác so với những chiếc bàn thông thường. Mặt bàn được khảm hình một con rồng rất to và dài, đang hút cá từ dưới mặt biển lên không trung. Đầu rồng chạm hình chữ Vương, theo lối chân phương dưới dạng Hán tự cổ.

 

Ghế dài nhất có chiều dài gần 1,2m, ngang 0,42m. Phần lưng tựa, điểm cao nhất là 0,56m. 2 chiếc ghế đơn, mỗi chiếc có mặt hình bán nguyệt rộng 0,48m, cao 0,47m. Cả 3 chiếc ghế đều có tay cầm hai bên, giữa mỗi tay cầm có gối nắm hình quả dừa cách điệu, rất độc đáo và lạ lẫm.

Theo bà Hường, nhiều người trong Hội Cổ vật Thiên Trường (Nam Định) từng đến đây quan sát bộ bàn ghế và nhận định: Hình ảnh rồng hút cá trên mặt bàn được các thợ chạm ngày xưa khảm theo tích rồng phun nước hoặc hút nước. Đường khảm hết sức tinh xảo, mềm mại. Trai dùng để khảm là loại già nên cho đến bây giờ vẫn giữ được màu trắng sáng lấp lánh đặc trưng. Đặc biệt hình rồng trên mặt bàn là loại rồng chân dài, có móng vuốt sắc nhọn, chân đạp trên những áng mây trắng xóa. Hình rồng này khá gần gũi với hình rồng thêu trên long bào của các bậc vua chúa nhà Nguyễn ngày xưa. Tất cả tích này được gói gọn trong một đường viền hình bầu dục, đầu rồng nằm ngay trung tâm của mặt bàn.

4 góc mặt bàn được điểm xuyết hoa mai, cúc, sen, tùng, tượng trưng cho 4 mùa trong năm. Chân bàn và chân ghế đều được tạc dạng móng nghê (nghê - loài vật thường chầu trước cổng các đình chùa ở Việt Nam - PV) rất sống động và chắc chắn.

Phần lưng tựa của ghế dài có hai lá lúa cách điệu thành hình trái tim. Trên mỗi trái tim cũng có 2 con rồng nhỏ được khảm trai như mặt bàn. 2 trái tim được nối liền với nhau bởi các đường xoắn hình lá lúa mạch hay còn gọi là đục vặn quả đỗ theo thế cánh cung. Riêng phần lưng tựa của ghế đơn lại mang hình quả táo cách điệu, sinh động như một bức phù điêu cổ. Nhìn kỹ, người xem có thể dễ dàng nhận ra sự pha trộn khéo léo nghệ thuật phương Đông và phương Tây, cổ xưa và hiện đại qua bộ bàn ghế này.

Bà Hường cho biết, bộ bàn ghế này càng để lâu và càng có nhiều người ngồi thì độ bóng, màu đen của nó càng đậm hơn. "Nhiều người khi nhìn qua không tin đó là màu đen nguyên sơ của nó, cứ nhất mực bảo chúng tôi sơn dầu lại nhưng khi được tự tay thử đi thử lại thì họ phải gật đầu công nhận", bà Hường nói.

 

Hà Tùng Long