Hà Nội
23°C / 22-25°C

Bí ẩn lễ hội 36 năm tổ chức một lần

Thứ bảy, 06:00 21/02/2009 | Giải trí

Giadinh.net - Điệu hát Dô mộc mạc mà đầy tinh tế chỉ có ở xã Liệp Tuyết (Quốc Oai, Hà Nội), là nét văn hoá truyền thống lâu đời của riêng mảnh đất này. Nhưng có những cụ già đã ở cái tuổi gần đất xa trời, hàng chục đời sinh ra và lớn lên ở Liệp Tuyết không hề biết đến một câu hát Dô.

Thậm chí nhiều người dân bản xứ còn ngơ ngác khi nghe nói đến điệu hát này. Bí ẩn về một lời nguyền được truyền từ đời này sang đời khác là một trong các nguyên nhân khiến điệu hát Dô gần như bị “xoá sổ”.
 

Đền Khánh Xuân thờ Đức Thánh Tản Viên hiện đang được tu sửa.

Đức Thánh Tản Viên là “tác giả” của hát Dô?

Truyền thuyết kể rằng, vào một mùa xuân, Đức Thánh Tản Viên đi du ngoạn ven sông Tích, ngài chợt thấy một vùng ruộng đất phì nhiêu nhưng dân cư lại thưa thớt nên đã dừng lại. Đó chính là xứ Lạp Hạ (nay là xã Liệp Tuyết). Thấy cuộc sống của dân làng khốn khó, đói khổ, ngài liền chọn những hạt thóc to cho dân và dạy họ cách trồng trọt, cày cấy. Ngài còn gọi các nam thanh nữ tú đến để dạy múa hát. Sau đó, Đức Thánh Tản Viên ra đi và hẹn mùa lúa chín sẽ quay về.

Năm đó, dân làng Lạp Hạ có một vụ mùa bội thu chưa từng có, thóc lúa chất đầy nhà, ai cũng ấm no, sung túc. Nhưng đợi mãi, đợi mãi, dân làng không thấy bóng dáng của ân nhân quay lại như đã dặn trước lúc người ra đi. Năm này qua năm khác, dân xứ Lạp Hạ nhờ được Đức Thánh dạy cách trồng trọt mà cuộc sống ngày càng no ấm. Họ bèn lập đền thờ Đức Thánh ngay tại nơi ngài đã dừng chân và mở lễ hội để hát múa những làn điệu ngài đã dạy. Đó chính là đền Khánh Xuân. Năm tháng trôi đi, đúng 36 năm sau, Đức Thánh Tản Viên mới quay trở lại làng Lạp Hạ. Vì thế, lễ hội hát Dô cứ định kỳ 36 năm mới tổ chức một lần.

Ngày ấy, chỉ những cô gái chưa chồng, chàng trai chưa vợ thuộc con nhà trâm anh thế phiệt mới được chọn để hát trong lễ hội. Cũng vì 36 năm mới có một lần nên người nào may mắn lắm cũng chỉ được hát ở đền Khánh Xuân một lần duy nhất trong đời. Có lẽ cũng có phần vì yếu tố thời gian định kỳ diễn ra lễ hội quá lâu nên điệu hát này càng dễ bị mai một chăng? Chỉ biết rằng, lần cuối cùng lễ hội đền và những làn hát Dô được vang lên là từ thế kỷ trước.
 
Đó là năm 1926, đúng định kỳ 36 năm tổ chức hội đền, lễ hát Dô thì cũng chính là lần cuối cùng lễ hội đền Khánh Xuân diễn ra. Sau năm đó, những câu hát Dô cũng không còn vang lên nữa. Chiến tranh, loạn ly, tha hương và nghèo đói khiến không còn mấy người nhớ đến truyền thống lâu đời ấy nữa.

Lời nguyền bí ẩn… 

“Bước chân vào đám bạn xưa
Tứ bề lẳng lặng tôi thưa nhời này
Bạn nàng tôi vào hát đây
Long vân tế hội nước mây tình cờ
Chuồn chuồn mắc phải nhện tơ
Buồm xuôi chiều gió qua đưa buồm về...”

(Trích làn điệu hát Dô)

Thế nhưng, theo lời các cụ già cả trong làng thì nguyên nhân không chỉ có vậy. Sâu xa hơn, dân làng ám ảnh nỗi lo sợ mơ hồ về một lời nguyền được truyền từ đời này sang đời khác. Theo tục lệ xưa, người tham gia hát Dô phải thuộc dòng dõi con nhà gia giáo, không phạm lệ làng và phải là những cô gái chưa chồng, chàng trai chưa vợ. Lễ hội xong phải làm nghi lễ cất tráp vào đền (tất cả các đồ dùng trong lễ hội như khăn, váy áo, quạt, túi đeo tay đựng trầu... và cả sách hát cũng phải cất vào đền). Từ đó cho đến tận 36 năm sau, đến định kỳ lễ hội, không ai được mở tráp và thậm chí không bao giờ được nhắc đến.
 Nếu có ai mở tráp hoặc cất tiếng hát thì sẽ bị lời nguyền quở vào thân, thậm chí lời nguyền còn ám đến tận đời con, đời cháu. Phạm vào những điều cấm kỵ của lời nguyền thì người đó sẽ bi còm cõi, thậm chí bị câm, điếc rồi đổ bệnh nặng mà chết.
 
Không biết lời nguyền này có tự bao giờ và độ chân xác của nó đến đâu,  nhưng cho đến nay, nhiều người trong làng biết chuyện đều cấm con cháu không được học hay cất lời hát Dô. Nhiều gia đình vì thế mà tìm mọi cách ngăn cản con cháu trong nhà với điệu hát truyền thống này, thậm chí có những cụ già cả đời không dám nhắc đến lễ hội văn hoá ấy vì sợ.
 

Tu sửa đền xong, lễ hội hát Dô sẽ được mở lại vào tháng Giêng 2010.

Người phụ nữ “bạo gan” bước qua lời nguyền

Và câu chuyện về điệu hát Dô, một nét sinh hoạt văn hoá lâu đời của một vùng dân cư xứ Đoài sẽ mãi mãi chìm trong quên lãng, nếu không có một người đàn bà “bạo gan” bước qua lời nguyền. Đó là bà Nguyễn Thị Lan, năm nay ngoài 50 tuổi. Ấy là một người đàn bà đã có chồng, con (không phải nữ tú như phong tục xưa quy định); ngày ngày cất tiếng hát Dô; vận váy áo, chít khăn theo phong tục...
 
Tất cả những chuyện về lời nguyền, nỗi ám  truyền đời đó không làm bà nản chí. Dù cuộc đời bà đã thấm đẫm nỗi buồn đau: người chồng đã hy sinh, một thân chạy vạy nuôi hai cô con gái nên người, khi hai cô con gái đến tuổi dậy thì xuất giá về nhà chồng thì bà lại lủi thủi một mình trong gian nhà ngói 3 gian trống trải.
 

Bà Nguyễn Thị Lan, người hồi sinh hát Dô, trong trang phục lễ hội hát Dô.

 
Bà kể: “Những năm trước khi tôi bắt đầu đi tìm hiểu về hát Dô thì may mắn có 3 cụ là: cụ Điều, cụ Nhuận và cụ Lai từng tham gia hát tại lễ hội đền Khánh Xuân cuối cùng năm 1926, còn sống. Tôi đến nhà từng cụ, hỏi và ghi chép tỉ mỉ từng câu hát ra giấy. Nghe có người mách một số cụ ở thôn Cổ Hiền, thôn Ao Sen biết về hát Dô, tôi lại cắp sách sang tận nơi để học, ghi chép đầy đủ 36 làn điệu. Sau này, người ta tìm được bản hát chữ Nho viết trên giấy dó, dịch ra so với bản tôi chép tay từ các cụ thì bản chép tay chỉ sai vài từ”.
 
Có được bản chép 36 làn điệu hát Dô, bà Lan bắt đầu đi khắp 5 thôn 6 xóm vận động để thành lập câu lạc bộ hát Dô. Bà bảo: “Lúc đầu cũng oải lắm, vì cứ vận động được người này thì một thời gian sau người kia lại nghỉ, có hôm 12h đêm mới về đến nhà. Sau này tôi mới biết nhiều gia đình không đồng ý cho con họ đi hát Dô vì sợ lời nguyền”.
 
Nhớ lại những ngày đầu học hát Dô, có lúc bà muốn bỏ dở chừng vì thấy hát Dô khó quá, các cụ thì đã già nên phát âm không còn rõ, nghe để nhớ rất khó. Trầm ngâm một lát, bà bảo: “Dường như cũng là cái duyên số, một hôm cụ Điều bảo: Đừng cho ai mang tiếng hát Dô đi, không là mất tiếng hát Dô đấy. Con là thế hệ sau, phải học, phải giữ hát Dô. Ba ngày sau, cụ bị cảm đột ngột và mất”.
 
Cũng từ đó, bà càng thêm quyết tâm bằng mọi cách giữ gìn và phát huy điệu hát truyền thống này. 20 năm (từ năm 1989) “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng”, ngày đi làm đồng, tối về cất tiếng hát dạy cho thế hệ sau những làn điệu hát Dô vừa trang trọng, vừa say đắm lòng người. Cuối cùng công sức gầy dựng của bà cũng được đền đáp khi Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam chính thức công nhận địa chỉ hát Dô ở đền Khánh Xuân. Ước mong lớn nhất của bà là để nhiều người biết đến hát Dô hơn nữa, thế hệ con cháu biết trân trọng và gìn giữ văn hoá quê hương.
 

Đặc sắc 36 điệu hát Dô

Hát Dô là một dân ca nghi lễ với 36 làn điệu như: hát trúc, hát thờ (thánh), hát bỏ hộ ngoài trời…
Nghi lễ đền được bắt đầu từ chiều hôm trước ngày hội chính, các thôn sẽ rước kiệu về đền Khánh Xuân và làm lễ Cáo tế ngay trong chiều hôm đó. Đến hôm sau (ngày hội chính), các cụ ông tế trước, sau đó đến lượt các bản nàng (người hát) cất tiếng hát Dô theo thứ tự: thôn Anh Cả hát trước, sau đó mới đến thôn Anh Hai, thôn Anh Ba.
Riêng làn điệu hát thờ, hát trúc thì lời hát phải được giữ nguyên vẹn, nét mặt, không khí khi hát thờ phải trang trọng. Còn điệu hát múa bỏ bộ ngoài trời thì có thể thêm lời mới. Hát Dô bao giờ cũng có người đứng Cái (hát chính), sau đó các Con (xướng hát phụ) xướng theo.

 Bảo Vân

nguyenquyen
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Cận cảnh chiếc xe 16 tỷ đi đón dâu của cầu thủ Quang Hải

Cận cảnh chiếc xe 16 tỷ đi đón dâu của cầu thủ Quang Hải

Giải trí - 1 giờ trước

GĐXH - Quang Hải mới đây đã khiến khán giả đã chú ý khi chuẩn bị xe 16 tỷ để đi đón dâu. Đây là chiếc xe mang nhãn hiệu Rollroyce được trang trí rất đẹp với hoa tươi sang trọng.

Lương Thu Trang từng bị chê khó gần, ghét chính mình khi vào vai phản diện

Lương Thu Trang từng bị chê khó gần, ghét chính mình khi vào vai phản diện

Giải trí - 2 giờ trước

Khi vào vai An Nhiên trong phim "Trạm cứu hộ trái tim", Lương Thu Trang cũng thấy lo lắng. Cô thậm chí cũng "dị ứng" với vai diễn phản diện của mình.

Hơn 3 năm hẹn hò với Trương Ngọc Ánh, Anh Dũng 'Sống chung với mẹ chồng' giờ ra sao?

Hơn 3 năm hẹn hò với Trương Ngọc Ánh, Anh Dũng 'Sống chung với mẹ chồng' giờ ra sao?

Giải trí - 3 giờ trước

GĐXH - Anh Dũng nổi tiếng là diễn viên của VFC một thời trong phim "Sống chung với mẹ chồng" cùng Bảo Thanh. Sau đó, anh Nam tiến và có tin hẹn hò cùng Trương Ngọc Anh. Hiện tại, cuộc sống của nam diễn viên điển trai ra sao?

Lâm Tâm Như hé lộ cách giáo dục con: Quyết nói không với điều này để con học cách chủ động

Lâm Tâm Như hé lộ cách giáo dục con: Quyết nói không với điều này để con học cách chủ động

Giải trí - 4 giờ trước

Lâm Tâm Như cho biết, Hoắc Kiến Hoa cũng có đôi lúc nhượng bộ con gái.

Phước Sang: Vua phim Tết, vỡ nợ bất động sản và nỗ lực làm lại từ 'tay trắng'

Phước Sang: Vua phim Tết, vỡ nợ bất động sản và nỗ lực làm lại từ 'tay trắng'

Giải trí - 6 giờ trước

Từng là ông bầu nổi tiếng một thời, có hãng phim riêng, được mệnh danh là "Vua phim Tết", Phước Sang lâm vào cảnh khốn khó sau khi ôm món nợ nghìn tỷ đồng.

Ngô Mỹ Uyên kể cuộc sống làm dâu gia đình trung lưu ở Italy

Ngô Mỹ Uyên kể cuộc sống làm dâu gia đình trung lưu ở Italy

Giải trí - 8 giờ trước

Hoa hậu Ngô Mỹ Uyên không dùng mạng xã hội, hạn chế đi diễn để tập trung chăm con, vun vén hôn nhân cùng chồng giáo sư.

Nghệ sĩ Quốc Tuấn: "Đã có lúc tôi tuyệt vọng và đau khổ tột cùng…"

Nghệ sĩ Quốc Tuấn: "Đã có lúc tôi tuyệt vọng và đau khổ tột cùng…"

Giải trí - 10 giờ trước

Nghệ sĩ Quốc Tuấn - "Người thổi tù và hàng tổng" một thời - chia sẻ rằng, anh từng đi qua những tháng ngày rất tuyệt vọng, thế nhưng may mắn là luôn có ánh sáng ở phía cuối con đường.

Đen Vâu, Hòa Minzy là ca sĩ của năm, Double2T lần đầu có tên đã ẵm cú đúp thuyết phục

Đen Vâu, Hòa Minzy là ca sĩ của năm, Double2T lần đầu có tên đã ẵm cú đúp thuyết phục

Giải trí - 10 giờ trước

GĐXH - Lễ trao giải Cống hiến diễn ra tối qua tại Nhà hát Lớn Hà Nội đã chứng kiến nhiều khoảnh khắc bùng nổ khi nhiều gương mặt trẻ tiêu biểu được xướng tên như Đen Vâu, Hòa Minzy, Hứa Kim Tuyền, Double2T...

Vợ đại gia của Chi Bảo thông báo tin mang thai lần 2, tăng 5kg

Vợ đại gia của Chi Bảo thông báo tin mang thai lần 2, tăng 5kg

Giải trí - 22 giờ trước

GĐXH - Vợ Chi Bảo mới đây đã khoe tin vui, theo đó, cô đang mang thai lần 2. Cả gia đình đều hạnh phúc vì có thêm thành viên mới.

Nữ ca sĩ Việt 2 lần đổ vỡ hôn nhân, con trai bị tự kỷ, tuổi 43 tìm được chân ái là bạn thanh mai trúc mã

Nữ ca sĩ Việt 2 lần đổ vỡ hôn nhân, con trai bị tự kỷ, tuổi 43 tìm được chân ái là bạn thanh mai trúc mã

Giải trí - 23 giờ trước

Sau thời gian dài bị mặc cảm về những đổ vỡ trong hôn nhân cũng như hoàn cảnh mẹ đơn thân vất vả, ca sĩ Nguyễn Hồng Nhung giờ đây lại đang yêu và hạnh phúc trong tình yêu.

Top