Xu hướng già hóa trên thế giới và các vấn đề đặt ra đặc biệt với các nước đang phát triển
Theo quy ước của Liên Hợp Quốc, một quốc gia có tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên (60+) chiếm từ 10% trở lên hoặc tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên (65+) chiếm từ 7% trở lên thì được gọi là quốc gia có “dân số già.
Già hóa dân số ngày càng diễn ra với tốc độ nhanh hơn, đặc biệt là tại các nước đang phát triển. Liên Hợp Quốc đã nghiên cứu và dự báo thế kỷ XXI là thế kỷ già hóa, vì thế nhiều nước trên thế giới rất quan tâm đến vấn đề già hóa dân số và tìm biện pháp ứng phó với vấn đề này. Tốc độ gia tăng dân số cao tuổi ngày càng mạnh và nhanh hơn các nhóm tuổi khác.
Nguồn: United Nations, Population Division of the Department of Economic and Social Affairs, World Population Prospects: The 2008 Revision. |
Ở các nước phát triển, việc giảm mức sinh đã bắt đầu từ đầu những năm 1900, kết quả là mức sinh ở các nước này hiện đã thấp hơn mức sinh thay thế, đạt tỷ lệ hai đứa trẻ sinh ra sống cho mỗi người phụ nữ trong suốt cuộc đời sinh đẻ. Nhưng sự phát triển dân số đáng ngạc nhiên trong 20 năm qua là tốc độ suy giảm mức sinh ở nhiều nước kém phát triển. Đến năm 2006, tổng tỷ suất sinh đã đạt được hoặc dưới mức sinh thay thế ở 44 nước kém phát triển. Kết quả là số người cao tuổi tại các nước nghèo tăng nhanh.
Nguồn: United Nations, Population Division of the Department of Economic and Social Affairs, World Population Prospects: The 2008 Revision. |
Trên thế giới, quá trình già hóa dân số tiến triển ngay trong nhóm dân số cao tuổi. Đó là sự gia tăng về số lượng của nhóm người già nhất trong số những người cao tuổi, nhóm này thường được xác định là những người 80 hoặc 85 tuổi trở lên.
Nguồn: United Nations, Population Division of the Department of Economic and Social Affairs, World Population Prospects: The 2008 Revision. |
Trong giai đọan 1950-2000, dân số từ 60 tuổi trở lên tăng từ 7,6% đến 8,8% trên tổng dân số (tăng 1,2 điểm phần trăm) trong khi dân số từ 85 tuổi trở lên tăng từ 0,6% đến 2,4% trên tổng dân số (tăng 1,8 điểm phần trăm). Dự báo mức tăng của dân số toàn cầu các nhóm tuổi giai đoạn 2005-2030 cho thấy càng ở nhóm tuổi cao mức tăng càng mạnh, dân số từ 85 tuổi trở lên dự kiến tăng 151% trong thời gian 2005-2030, so với mức tăng 104% của nhóm dân số từ 65 tuổi trở lên và mức tăng 21% của nhóm dân số dưới 65 tuổi[1].
Có sự khác biệt lớn về phân bố dân số giữa các nước phát triển và đang phát triển. Trong khi phần lớn người cao tuổi ở các nước phát triển sống ở thành thị, thì phần lớn người cao tuổi ở các nước đang phát triển sống tại nông thôn. Theo dự báo, đến năm 2025, 82% dân số ở các nước phát triển sẽ sống ở thành thị, trong khi ở các nước đang phát triển tỷ lệ này chưa đến 50%.
Có sự khác nhau đáng kể giữa các nước phát triển và đang phát triển về kiểu hộ gia đình của NCT. Ở các nước đang phát triển phần lớn NCT sống trong gia đình với con cháu có nhiều thế hệ, tỷ lệ này chiếm tới 75% trong khi NCT tại các nước phát triển chủ yếu sống một mình hoặc chỉ song cùng vợ/chồng với tỷ lệ 68%. Sự khác biệt này ngụ ý rằng các hoạt động chính sách đối với NCT sẽ không giống nhau giữa các nước phát triển và đang phát triển.
Nguồn: United Nations, Population Division/DESA, World Population Prospects: The 2004 Revision. |
Tại một số nước, song song với già hóa dân số là quá trình suy giảm dân số.Trong khi dân số toàn cầu đang già hóa với một tốc độ chưa từng thấy, thì tại một số nước lại đang trong quá trình già hoá dân số và sự suy giảm dân số xảy ra đồng thời. Hơn 20 quốc gia được dự đoán là sẽ trải qua quá trình suy giảm dân số trong vài thập kỷ sắp tới.
Việc suy giảm dân số ở các nước phát triển chủ yếu là kết quả của mức sinh thấp. Chẳng hạn như Nga và Nhật Bản, hai nước này có tổng tỷ suất sinh là 1,4 con một phụ nữ. Ngược lại, ở những nước kém phát triển đang đối mặt với sự suy giảm dân số do tỷ lệ tử vong tăng do HIV/AIDS. Tuổi thọ trung bình ở Nam Phi đã giảm từ 60 tuổi năm 1996 xuống 43 tuổi năm 2006. Các dự báo cho thấy Nam Phi có thể mất gần 6 triệu người trong giai đoạn 2006-2030. Rõ ràng, xu hướng đảo chiều trong sự suy giảm dân số ở Nam Phi và các quốc gia bị ảnh hưởng khác sẽ phụ thuộc vào tốc độ đổi mới nhằm vào các mục tiêu phòng ngừa HIV/AIDS, đặc biệt là sự quan tâm đến hiệu quả điều trị của thuốc kháng vi-rút (ARV).
II. Già hóa dân số - các vấn đề đặt ra đặc biệt với các nước đang phát triển
“Xem xét một cách toàn diện, già hóa hoàn toàn không phải là một vấn đề. Đó chỉ là cách nhìn bi quan đối với chiến thắng vĩ đại của nền văn minh nhân - Frank Notestein, 1954”. Già hóa dân số phản ánh sự phát triển kinh tế - xã hội và những thành công trong công tác DS-KHHGĐ. Khi kinh tế, y tế, giáo dục ... phát triển thì con người có dinh dưỡng đầy đủ hơn, có ý thức giữ gìn vệ sinh hơn, được bảo vệ chăm sóc sức khoẻ tốt hơn nên tuổi thọ cao hơn, NCT trong xã hội ngày càng nhiều hơn. Trong khi đó, nhờ làm tốt công tác DS-KHHGĐ nên mỗi cặp vợ chồng sinh ít con hơn, số trẻ em trong tổng dân số có xu hướng giảm.
Trong một xã hội già hóa, tỷ lệ người cao tuổi tăng nhanh là một thách thức lớn đối với hệ thống bảo trợ xã hội/an sinh xã hội. Theo Hiệp hội An sinh Xã hội Quốc tế (ISAA), hơn một nửa nguồn lực dành cho các chương trình an sinh xã hội được phân bổ cho phụ cấp hưu trí[2]. Số người về hưu và thời gian hưởng lương hưu tăng lên, đòi hỏi phải hình thành một hệ thống lương hưu dài hạn đủ sống, đang trở thành một sức ép đối với cả các nước phát triển và đang phát triển. Quá trình già hóa dân số này sẽ dẫn đến một số tác động như: Tiền trợ cấp hưu trí và thu nhập từ lương hưu sẽ phải chi trả một khoảng thời gian dài của cuộc sống; Chi phí chăm sóc sức khỏe sẽ tăng lên; Các mối quan hệ tồn tại giữa các thế hệ sẽ có thêm nhiều khía cạnh mới.
Chăm sóc sức khoẻ, nhân tố hàng đầu bảo đảm cho người cao tuổi có cuộc sống tốt về thể chất, tâm lý, xã hội và tinh thần, đang đặt ra nhiều vấn đề và khó khăn. Người cao tuổi có nhu cầu chăm sóc sức khoẻ nhiều hơn (chi phí chăm sóc NCT cao 3-4 lần khi còn trẻ[3]). Vấn đề phòng bệnh, dinh dưỡng, lối sống, bảo đảm cho người cao tuổi có cuộc sống tinh thần phong phú, hệ thống chăm sóc trong gia đình và cộng đồng, cũng như khám, chữa bệnh cho người cao tuổi đòi hỏi phải phát huy được nhiều nguồn lực khác nhau để thực hiện.
Xoá đói nghèo đối với người cao tuổi là một thách thức không nhỏ. Tại nhiều quốc gia, những người sống và làm việc ở nông thôn thường có thu nhập thấp, ít người được hưởng các chế độ bảo trợ và an sinh xã hội, nếu có thì thường ở mức rất thấp. Người cao tuổi thường thuộc nhóm những người nghèo nhất, nhất là phụ nữ cao tuổi. Người cao tuổi, đặc biệt những người không gia đình là dễ bị tổn thương khi gặp thiên tai và các tình huống khẩn cấp khác. Đây cũng là thách thức đặc biệt đối với các nước đang phát triển với phần lớn người cao tuổi sống tại khu vực nông thôn.
Thêm vào đó, sự gia tăng người cao tuổi cũng đặt ra các thách thức như: bảo đảm môi trường sống thích hợp cho người cao tuổi để giúp họ có thể tham gia đầy đủ vào cộng đồng. Vấn đề thiết kế và xây dựng nhà ở và các công trình công cộng thuận tiện với người cao tuổi, bảo đảm cho người cao tuổi được hưởng lợi ích do sự phát triển kỹ thuật đem lại.
Già hoá dân số, một vấn đề toàn cầu đang được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm, xu hướng già hoá dân số mang tính lâu dài và không thể đảo ngược. Già hoá dân số đang diễn ra mạnh mẽ, kéo theo nhiều vấn đề kinh tế-xã hội cần phải giải quyết. Già hóa dân số không phải là một gánh nặng nhưng nó sẽ làm cho gánh nặng kinh tế và xã hội trở nên trầm trọng hơn nếu không có những bước chuẩn bị và thực hiện các chiến lược, chính sách thích ứng.
Chế độ ăn cho người rối loạn nội tiết tố
Dân số và phát triển - 1 giờ trướcNếu thường xuyên cảm thấy chướng bụng, nôn nao, mệt mỏi, dễ xúc động hoặc đang quá phụ thuộc vào caffeine hay đường, có thể là do rối loạn nội tiết tố. Tham khảo cách cải thiện bằng chế độ ăn uống.
Nỗ lực nâng cao chất lượng dân số vùng đồng bào dân tộc
Dân số và phát triển - 3 giờ trướcGĐXH - Ngành Y tế Quảng Bình đang tập trung triển khai các hoạt động nhằm cải thiện sức khỏe cho đồng bào, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số, phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em...
Nam giới có cần vệ sinh vùng kín hàng ngày?
Dân số và phát triển - 1 ngày trướcViệc vệ sinh vùng kín của nam giới hàng ngày là điều cần thiết. Nhưng vệ sinh vùng kín cho nam đúng cách thế nào không hẳn ai cũng biết.
Gửi tinh trùng vào ngân hàng chờ làm bố
Dân số và phát triển - 1 ngày trướcNhiều người đàn ông sợ biến chứng quai bị hay phải điều trị ung thư đã gửi tinh trùng vào ngân hàng, để sau này vẫn có thể thụ tinh trong ống nghiệm để sinh con.
Nấm Candida gây bệnh gì, có nguy hiểm không?
Dân số và phát triển - 3 ngày trướcCác bệnh do nhiễm nấm Candida tuy gây ra các triệu chứng khó chịu nhưng thường dễ điều trị và ít khi đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, tình trạng sẽ nghiêm trọng khi nấm Candida xâm nhập vào máu gây nhiều biến chứng nguy hiểm.
Vòng tránh thai chui nhầm ổ bụng 2 người phụ nữ
Dân số và phát triển - 4 ngày trướcCác bác sĩ vừa xử trí cấp cứu 2 phụ nữ bị vòng tránh thai lạc chỗ trong ổ bụng.
Gặp ai cũng hỏi "sao mãi mà chưa có con", khi nhìn thấy tấm hình này mới thấu cảm giác bất lực của người mẹ
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcCó lẽ chỉ những người mẹ phải trải qua tình cảnh này mới có thể thấu hiểu được.
Mắc bệnh lậu nên ăn và nên tránh thực phẩm nào?
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcChế độ ăn uống ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Ăn thực phẩm lành mạnh, bổ dưỡng giúp hỗ trợ hệ thống miễn dịch, thúc đẩy quá trình điều trị bệnh lậu.
Hoàn Kiếm (Hà Nội) phát động chiến dịch truyền thông, vận động lồng ghép chăm sóc sức khỏe sinh sản
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcGĐXH – Đây là một hoạt động thường niên nằm trong chuỗi những hoạt động cung cấp kiến thức, các dịch vụ chất lượng cao về chăm sóc sức khỏe sinh sản cho nam và nữ giới tại cộng đồng trên địa bàn quận Hoàn Kiếm.
5 dấu hiệu cảnh báo sớm rối loạn cương dương và cách cải thiện
Dân số và phát triển - 1 tuần trướcRối loạn cương dương ảnh hưởng đến cuộc sống và mối quan hệ của cặp đôi. Nam giới có thể khắc phục được nếu không bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo sớm và giải quyết ngay ở giai đoạn đầu.
5 biện pháp tự nhiên giúp hỗ trợ cân bằng nội tiết tố nữ
Dân số và phát triểnSuy giảm nội tiết tố là mối bận tâm lớn của phụ nữ tuổi trung niên vì nó kéo theo nhiều vấn đề sức khỏe. Thay vì cố tìm phương cách sử dụng các chất bổ sung để cân bằng nội tiết tố, trước tiên chị em nên điều chỉnh trong lối sống và chế độ ăn uống.