Hà Nội
23°C / 22-25°C

Mối liên hệ chặt chẽ giữa mức sinh, cơ cấu dân số và sự phát triển bền vững

Thứ bảy, 08:04 12/12/2020 | Dân số và phát triển

GiadinhNet - Các chuyên gia về dân số, xã hội học cho hay mức sinh và cơ cấu dân số theo tuổi có mối liên hệ hết sức chặt chẽ, tác động đến phát triển bền vững.

Phân tích về điều này, GS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội, cho hay ngay ở nước ta những năm 70-80 của thế kỷ trước mức sinh còn cao (trên 4 con/1 phụ nữ) thì tỉ lệ trẻ em dưới 15 tuổi lên tới hơn 40%. Tỉ lệ người cao tuổi rất thấp chỉ khoảng 5-6%. Ngược lại, khi mức sinh rất thấp như Nhật Bản (1,3 con/1 phụ nữ) thì Nhật trở thành nước siêu già (35% dân số là người cao tuổi). Tỉ lệ trẻ em rất thấp, chỉ dưới 15%.

"Mức sinh thấp ở một số nước có thể ảnh hưởng tới tỉ số giới tính khi sinh" - GS Nguyễn Đình Cử nói và nêu dẫn chứng ở Trung Quốc với văn hóa thích con trai, và chính sách dân số một con trong thời gian dài khiến người dân lựa chọn sinh con trai. Do đó, tỉ số giới tính khi sinh của đất nước hơn 1,3 tỉ dân này rất cao, thậm chí lên đến 120 bé trai/100 bé gái.

Đồng tình với quan điểm mức sinh là yếu tố quan trọng để tác động đến cơ cấu và quy mô dân số, nhưng nhìn nhận ở sự tác động của vấn đề mức sinh tới phát triển bền vững, TS Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Viện Xã hội học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, cho hay nếu mức sinh cao thì dân số sẽ phát triển quá nhanh ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển bền vững. Ngược lại mức sinh quá thấp dẫn đến già hóa dân số quá nhanh, thậm chí dân số suy giảm cũng là một nguyên nhân dẫn đến phát triển không bền vững. 

Mối liên hệ chặt chẽ giữa mức sinh, cơ cấu dân số và sự phát triển bền vững - Ảnh 1.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Viện Xã hội học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam. Ảnh: Chí Cường


Theo TS Vinh, đối với nước phát triển có năng suất lao động cao, người lao động có thể nuôi được nhiều người thì già hóa sẽ đỡ gây hậu nghiêm trọng không bị quá ảnh hưởng. Nhưng với nước thu nhập thấp như ở Việt Nam thì việc già hóa sẽ ảnh hưởng rất lớn đến phát triển bền vững. Do đó dẫn đến thiếu hụt lao động và hệ lụy bất cập về an sinh xã hội cho người cao tuổi, về trẻ em cũng như xã hội nói chung.

Cũng theo TS Nguyễn Đức Vinh, theo khảo sát gần đây ở một số tỉnh, thành tỷ lệ người muốn có 2 con vẫn là phổ biến nhất (chiếm khoảng độ 2/3 số người được hỏi). Còn tỷ lệ số người muốn người trên 2 con thì khoảng gần 20% và tỷ lệ người muốn có 1 con thì khoảng trên 10%.

"Như vậy, mong muốn có 2 con tuy chiếm đa số nhưng vẫn chưa trở thành chuẩn mực của toàn xã hội", vị Tiến sĩ Xã hội học nhận định và cho rằng tỷ lệ muốn có dưới 2 con tuy thấp có thể sẽ gia tăng trong thời gian tới nếu không có sự can thiệp nào. Tỷ lệ muốn có trên 2-3 con trở nên vẫn rất đáng kể nhất là một vùng hoặc một số nhóm dân số đặc thù. 

Mối liên hệ chặt chẽ giữa mức sinh, cơ cấu dân số và sự phát triển bền vững - Ảnh 2.

Một buổi truyền thông, nói chuyện với chị em do Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh Hưng Yên tổ chức Ảnh: VT


"Tuy nhiên giữa việc mong muốn và hiện thực hóa là khoảng cách đáng kể bởi do các tác động kinh tế xã hội", ông nói. Trong điều kiện hiện nay thì người dân Việt Nam sinh ít hơn số con mong muốn một chút. Nếu các điều kiện cản trở gia tăng thì nhiều khả năng số con mong muốn và số con sẽ tiếp tục giảm.

Mức sinh có quan hệ chặt chẽ với quá trình hiện đại hóa, phát triển kinh tế xã hội nói chung, vì vậy những tỉnh thành đô thị, công nghiệp hóa cao hơn thường có mức sinh thấp hơn so với những vùng chậm phát triển hơn. Việt Nam có khác biệt đáng kể về mức độ phát triển kinh tế xã hội lẫn mức sống giữa các tỉnh thành vùng miền nên dẫn đến sự khác biệt về mức sinh như vậy.

Ngoài ra thì yếu tố văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng, chẳng hạn số tỉnh đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung bộ tuy mức sống không phải quá thấp nhưng giá trị con cái vẫn rất quan trọng nên mức sinh cao hơn các vùng khác. "Điều đặc biệt ở đồng bằng sông Cửu Long có mức sinh thấp thì chúng tôi vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể. Nhiều khả năng sự tác động của các vùng xung quanh ảnh hưởng đến vùng này dẫn đến thay đổi về định hướng giá trị sớm hơn so với mức độ phát triển kinh tế xã hội cho nên mức sinh khá thấp" - TS Vinh cho hay.

"Trên thế giới, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) đã có tổng kết 8 bài học thành công trong lĩnh vực giảm sinh và được nhiều nước trong đó có nước ta áp dụng trong những năm trước đây. Nhiều nước có mức sinh đã xuống thấp trong một thời gian dài, đã tiến hành chương trình nâng mức sinh lên nhưng bài học chung rút ra là chưa có nước nào thành công trong việc đưa mức sinh tăng trở lại khi mức sinh đã xuống quá thấp. Còn việc duy trì mức sinh thay thế hiện nay chưa có nước nào trước Việt Nam thực hiện nên chúng ta cũng chưa có được cơ hội để học tập kinh nghiệm từ những nước đó.

Chúng ta sẽ phải vừa làm vừa nghiên cứu rút kinh nghiệm. Việc chúng ta thực hiện chương trình duy trì mức sinh thay thế là để tránh tình huống mức sinh sẽ giảm xuống quá thấp không nâng lên được dẫn đến suy giảm dân số, già hóa dân số quá nhanh… như các nước đã đi trước chúng ta gặp phải".

(Ông Nguyễn Văn Tân, nguyên Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục Dân số)

Q.An

Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Hai con sinh đôi không giống nhau, bố lập tức đi xét nghiệm ADN

Hai con sinh đôi không giống nhau, bố lập tức đi xét nghiệm ADN

Dân số và phát triển - 13 giờ trước

Thấy con trai song sinh không giống nhau, anh Kiên đi xét nghiệm ADN, kết quả được chuyên gia đánh giá cực hiếm gặp.

Người yêu cũ mang con đến nhà, người đàn ông quyết đi xét nghiệm ADN: Kết quả được hé lộ

Người yêu cũ mang con đến nhà, người đàn ông quyết đi xét nghiệm ADN: Kết quả được hé lộ

Dân số và phát triển - 1 ngày trước

Người đàn ông tên Dũng (*) đã quyết định đến Trung tâm Phân tích ADN và Công nghệ di truyền để xét nghiệm quan hệ huyết thống cùng đứa trẻ được người yêu cũ đặt trước cửa nhà anh.

Thói quen của hàng triệu nam giới Việt có hại cho chuyện sinh con

Thói quen của hàng triệu nam giới Việt có hại cho chuyện sinh con

Dân số và phát triển - 2 ngày trước

Bên cạnh làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch hay ung thư, hút thuốc lá còn tác động tiêu cực lên khả năng sinh sản của nam giới và bộ gene của tinh trùng.

Bài tập xua tan nỗi lo mất ngủ, khó ngủ

Bài tập xua tan nỗi lo mất ngủ, khó ngủ

Dân số và phát triển - 3 ngày trước

Mất ngủ, khó ngủ thường gây cảm giác khó chịu, lo lắng... ảnh hưởng tới năng suất lao động và học tập. Thực hiện một số bài tập hiệu quả dưới đây giúp bạn ngủ nhanh và thức dậy sảng khoái hơn.

Ung thư vú tiến triển như thế nào?

Ung thư vú tiến triển như thế nào?

Dân số và phát triển - 4 ngày trước

Cho dù đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú, việc tìm hiểu tất cả thông tin có sẵn có thể khiến người bệnh hiểu hơn. Dưới đây là tổng quan đơn giản về ung thư vú và các giai đoạn bệnh, phân tích về cách ung thư vú lây lan, chẩn đoán và điều trị.

Người phụ nữ ở Đồng Nai nặng 100kg mang thai bé 4,6kg, nhập viện với nhiều biến chứng nguy hiểm

Người phụ nữ ở Đồng Nai nặng 100kg mang thai bé 4,6kg, nhập viện với nhiều biến chứng nguy hiểm

Dân số và phát triển - 6 ngày trước

Một bệnh viện ở Đồng Nai đã tiếp nhận trường hợp đặc biệt của sản phụ 35 tuổi, nặng 100 ký, thai trên 38 tuần, em bé to, nặng 4,6kg.

Biện pháp điều trị nấm Candida âm đạo

Biện pháp điều trị nấm Candida âm đạo

Dân số và phát triển - 1 tuần trước

Nấm Candida âm đạo gây kích ứng, ngứa dữ dội và tiết dịch nhiều ở âm đạo và âm hộ, bệnh rất dễ tái phát.

Phổ biến kiến thức về sàng lọc trước sinh, sơ sinh cho cán bộ y tế, dân số

Phổ biến kiến thức về sàng lọc trước sinh, sơ sinh cho cán bộ y tế, dân số

Dân số và phát triển - 1 tuần trước

GĐXH - Ngày 20/3, ông Phan Nam Bình, Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Quảng Bình cho biết, đơn vị vừa tổ chức hội nghị tập huấn về chương trình sàng lọc trước sinh, sơ sinh cho đội ngũ cán bộ y tế, dân số cơ sở tại huyện Lệ Thủy.

Bị dị tật tử cung đôi có sinh con được không?

Bị dị tật tử cung đôi có sinh con được không?

Dân số và phát triển - 1 tuần trước

Các bác sĩ Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã phẫu thuật cho một bé gái có 2 buồng tử cung, 2 cổ tử cung. Đây là dị tật bẩm sinh cơ quan sinh dục hiếm gặp nhưng có ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của người phụ nữ.

Chi trăm triệu đồng sinh con đầu lòng

Chi trăm triệu đồng sinh con đầu lòng

Dân số và phát triển - 1 tuần trước

Chịu áp lực tài chính không nhỏ khi nuôi con tại thành phố lớn, nhiều gia đình tiết kiệm hơn trăm triệu đồng mới dám sinh con.

Top