Hà Nội
23°C / 22-25°C

DS/KHHGĐ/SKSS: Gợi ý cho tương lai và nhớ lại những bước đi ban đầu

GiadinhNet - Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Dân số Việt Nam (26/12/1961-26/12/2011), Giáo sư Viện sĩ Phạm Song đã dành cho Báo GĐ&XH bài viết rất tâm huyết về công tác DS-KHHGĐ. Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu tới độc giả.

Giáo sư, Viện sĩ Phạm Song.

Nêu lên nhiệm vụ đã phụ trách công tác DS-KHHGĐ để nói rằng, tôi luôn quan tâm đến vấn đề DS-KHHGĐ và cũng có ít nhiều kinh nghiệm tầm vĩ mô. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Dân số Việt Nam, tôi tích lũy một số kinh nghiệm và nhận thức xin chuyển đến những người quan tâm tham khảo dưới dạng 7 thông điệp:

1. Quốc gia phải coi trọng dân số và chất lượng dân số. Mỗi khi có dịp gặp các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, tôi lại nói đến vấn đề về DS-KHHGĐ (vì lúc đó Bộ Y tế chưa hoàn thành chỉ tiêu Quốc hội giao). Tôi cho rằng, khi chúng ta hoàn thành công nghiệp hóa thì vấn đề kế hoạch hóa gia đình sẽ thuận lợi hơn nhiều và không còn bao cấp phương tiện tránh thai, nhưng để đến lúc đó là một quá trình phấn đấu gian khổ và phải quyết tâm nhưng luôn luôn đi đồng bộ với chất lượng dân số, vì chất lượng dân số quyết định sự phát triển bền vững của đất nước.

Theo kịch bản đến năm 2050 dân số Việt Nam là 102 triệu, cho phép giao động đến 112 triệu. Khi Pháp xâm lược nước ta và đặt ách đô hộ, lúc đó Việt Nam chỉ có 19 triệu người và Pháp là 30 triệu người. Đến năm 2050, dân số Pháp chỉ có 60 triệu người.

Nhật Bản, Cộng hòa Liên bang Đức, hiện nay đều thiếu lao động sau khi đã phát triển cao. Nếu Việt Nam trong vòng 40 năm không ổn định được dân số thì dù cần 100 năm nữa cũng  không vượt được mức nước đương phát triển có thu nhập thấp 3.000 USD (khung rộng từ 1.000 USD -10.000 USD)  như Nghị quyết của Đại hội XI đã đề ra. Từ đó không vượt lên được như hiện tại của Hàn Quốc và Đài Loan, chưa nói đến phát triển trở thành nước OECD hay G7.

Số lượng dân số và chất lượng dân số là một trong những yếu tố quyết định phát triển bền vững và tốc độ cao. Kiến thức là sức mạnh trong hội nhập toàn cầu hóa vì trí thức đã thành một lực lượng sản xuất quan trọng của G7. Sức mạnh mềm cũng quan trọng không kém gì sức mạnh cứng.
 
2. Về sức khỏe và phát triển.  Bộ Y tế phải cùng Chính phủ và toàn dân giải quyết những vấn đề xã hội quyết định đến sức khỏe mà sức ép lại là vấn đề dân số (tôi thích nghi hóa 8 điểm của WHO 2005 thành 9 điểm - xem sơ đồ trong bài).
 

Sơ đồ thích nghi hóa 8 điểm của WHO 2005 thành 9 điểm.

3. Dự phòng dị tật thai nhi. Phấn đấu đến 2020 không để một dị tật thai nhi nào ra đời mà không tham khảo ý kiến các bậc cha mẹ và phải làm cả giai đoạn  tiền hôn nhân.

Dị tật thai nhi ở Việt Nam là 27,3% (nam 28,4%; nữ 27%) trong tổng số bị tàn phế là quá cao (Nguồn báo cáo mục tiêu quốc gia Bộ Y tế 2003). Năm 1976 Hà Lan đã không để một dị tật thai nhi ra đời sau khi tham vấn cha mẹ.

Phương pháp là dùng vaccine và giữ gìn trong khi có thai nhất là quý đầu của thai nghén. Hình thành nhóm xét nghiệm sàng lọc dị tật thai nhi. Hiện chúng ta cũng đã làm nhưng phải đầu tư nhiều hơn để nhanh chóng đạt mục tiêu không để dị tật thai nhi ra đời.

4. Phương tiện tránh thai ngày càng đa dạng nhưng bao cao su vẫn là trọng tâm cần khuyến khích. Bao cao su an toàn nhất cho người sử dụng và phòng được cả các bệnh lây lan qua đường tình dục hiện đang tăng nhanh. Do trong ý thức, bệnh lây lan qua đường tình dục thuộc phạm trù đạo đức nên chữa chạy không hiệu quả; cần giáo dục truyền thông để được chữa bệnh kịp thời và đúng phương pháp.

Khi thu nhập bình quân đầu người đạt 2.000 USD/năm sẽ không bao cấp phương tiện tránh thai nữa. Mục đích là tạo ra thay đổi hành vi do động não (brain storm) là tất yếu là bền vững. Kết luận này của Hội nghị toàn thế giới tại Istambul với tiêu đề vượt lên khó khăn sử dụng thích hợp phương tiện tránh thai và lúc nào thì nên thôi bao cấp.
 

Sơ đồ tiếp cận vòng đời chống lão hóa.

5. Tuổi có thai thích hợp. Nam 29 và nữ 24, có thai lần thứ 2 cách nhau 5  năm là có cơ sở khoa học, nên có 2 con và một trong  đó phải là con gái để không xảy ra dân số già và thiếu hụt lao động nhưng còn phụ thuộc vào lối sống thích tự do không thích có gia đình lại là chuyện trách nhiệm xã hội và văn hóa về lối sống.

Thông điệp trên đây là do cơ sở khoa học không phải quyết định duy ý chí của nhà cầm quyền.

Vấn đề này tôi ít thấy tài liệu  đề cập. Tuổi nói trên là tuổi đã hoàn thành viên mãn tuổi dậy thì  nên chất lượng thai nhi sẽ tốt nhất về thể chất, còn chất lượng thai nhi phụ thuộc vào đời sống vợ chồng hòa thuận và phụ nữ khi mang thai tâm trạng vui vẻ, thanh bình, tăng ít nhất 12-14kg so với khi bắt đầu mang thai.

Chắc chắn như vậy nếu tinh thần thoải mái, thể chất tăng cao, con sẽ trên 2,5kg và thừa sữa cho con bú. Người là trí thức hay lao động chân tay cũng như nhau cũng cần đủ 9 tháng 10 ngày để sinh con. Người mẹ phải tạo ra 4,5kg xương thịt: 1,5kg cho rau thai và 3kg cho sơ sinh. Nguyên lý mẫu tử tình thân mẹ thiếu nhưng cho thai nhi tối đa mẹ có thể, chưa kể chất lượng sơ sinh về trí tuệ và cảm xúc nên phải cách 5 năm là cần thiết, tối thiểu là 3 năm.

6. Đột phá tạo ra chuyển biến mạnh mẽ sức khỏe sinh sản trong vị thành niên, thanh niên từ 13-14, 27-29 tuổi. Theo tiếp cận vòng đời là cách tiếp cận tổng thể về sức khỏe sinh sản chống lão hóa.

Vì sao lại như vậy? Tuổi dậy thì là buổi rạng đông của đời người đột biến về tâm lý, hành vi, do nội tiết tố tăng cao nên xu thế chống đối là chính, tách rời gia đình, kết bè kết bạn nên nếu gia đình, học đường xã hội không liên kết chặt chẽ thì sẽ xảy ra tình trạng đáng lo ngại:

Tệ nạn ma túy, mãi dâm nam, nữ, tội phạm hình sự trong vị thành niên- thanh niên ngày một tăng cho nên phải tập trung ở tuổi này. Khẩu hiệu cần tập trung cổ vũ là lập thân, lập danh, lập nghiệp vì bản thân và đất nước. Trí dục là đức dục là nguyên lý bất biến.

Năm nay 2011 được chọn là năm Thanh niên. Tổng cục DS-KHHGĐ cần kết hợp với Đoàn Thanh niên đưa nội dung tình dục lành mạnh, tình dục an toàn đi đôi với lập danh, lập thân vì bản thân và vì đất nước để tạo nên bước khởi động ban đầu và tiếp tục rất nhiều năm tới, tiến tới một văn hóa tình dục Việt Nam sẽ có tác dụng đến muôn đời sau. Thế hệ vị thành niên, thanh niên ngày nay sẽ trở thành ông bà cha mẹ nối tiếp nhau với nhận thức đúng đắn về văn hóa tình dục.       
 
7. Kiện toàn tổ chức xây dựng hệ thống.
Sáp nhập Uỷ ban DS-KHHGĐ vào trong Bộ Y tế là tận dụng mảng dịch vụ sức khỏe sinh sản với kỹ thuật trung bình và cao, thuận lợi cho vấn đề rất yếu của chúng ta là làm mẹ an toàn, nhưng những vấn đề có tính văn hóa xã hội như gia đình, văn hóa tình dục lại cần được phát huy và cổ vũ  xã hội. Thế mạnh đó khi Uỷ ban còn là một Bộ kế hoạch.

Vì vậy kiện toàn bộ máy để tận dụng phần kết hợp và phát huy phần xã hội văn hóa là rất cần thiết.

Tôi không ở trong cuộc nên không rõ vấn đề tổ chức, nhân sự nhưng thấy rằng Vụ Sức khỏe sinh sản cần nằm trong Tổng cục DS-KHHGĐ. Chúng ta phải mất 40 năm kể từ Hội nghị thuần túy khoa học về kế hoạch hóa gia đình tại Roma năm 1954 cho đến Cairo 1994 mới chuyển sang sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình chỉ là một trong sức khỏe sinh sản. Vì vậy Vụ Sức khỏe  sinh sản vừa mang tính chiến lược vừa tính kỹ thuật nên cần thiết có trong Tổng cục DS-KHHGĐ. Đồng chí Thứ trưởng Bộ Y tế sẽ không kiêm nhiệm Tổng cục trưởng để có thể bao quát, phát huy thế mạnh kỹ thuật nhưng lại không bỏ qua những vấn đề văn hóa -xã hội của kế hoạch hóa gia đình và sức khỏe sinh sản.

Mọi cấp cần có màng lưới nhân viên hoạt động xã hội chuyên ngành (social workers) về kế hoạch hóa gia đình - sức khỏe sinh sản vì vận động quần chúng ngày nay phải có kiến thức, phải được đào tạo và xã hội hóa về mặt phụ cấp. Khởi đầu nhà nước hỗ trợ, nhưng sau dần hội những người hoạt động xã hội chuyên ngành sẽ hình thành hội nghề nghiệp và tự trang trải với sự hỗ trợ nhất định của Nhà nước như các hội đặc thù vì tham gia hỗ trợ Chính phủ một vấn đề quan trọng đến phát triển bền vững là chất lượng dân số và quy mô dân số thích hợp

Nhìn lại bước đi ban đầu trong phạm vi Bộ Y tế và Kế hoạch hóa gia đình nằm trong Bộ Y tế vào những năm 1988 - 1992, không một nhà nhân khẩu học nào được đào tạo; bản thân tôi khi đến vòng 3 do UNFPA tài trợ phải học từ cuốn glossary về các chuẩn về dân số học. Ngày nay dân số học đã thành một khoa học có chuyên ngành ở các trường đại học công cộng, ở Viện Khoa học xã hội nhân văn Việt Nam. Vì vậy  mặc dù Chính phủ ta đã đề cập đến vấn đề sức khỏe bà mẹ và trẻ em, thành lập một Uỷ ban hẳn hoi nhưng thực sự phải đến năm 1990 mới hình thành Uỷ ban DS-KHHGĐ do Phó Thủ tướng đứng đầu và Bộ trưởng Bộ Y tế kiêm nhiệm làm Phó ban thường trực rồi có Bộ trưởng chuyên trách.
 
Vì vậy ngành DS-KHHGĐ đã tiến bộ vượt bậc, đạt giải thưởng giảm sinh của Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, để quản lý tốt quy mô dân số và còn nhiều mặt khác của dân số với trọng tâm là chất lượng dân số nên bước đi lên toàn diện còn xa. Kinh nghiệm thành công đã chỉ ra: Phải hoạt động liên ngành tốt hơn nữa, cam kết hệ thống chính trị cao hơn nữa vì đất nước ta đất chật, người đông, công nghiệp hóa hiện đại hóa tất yếu sẽ suy giảm môi trường và không đạt được phát triển bền vững và có đột phá để thoát khỏi nước đang phát triển có thu nhập trung bình.
 
Giáo sư.Viện sĩ Phạm Song
(Nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế phụ trách công tác DS-KHHGĐ;
Nguyên Bộ Trưởng Bộ Y tế, Phó ban Thường trực Uỷ ban DS-KHHGĐ;
Nguyên Chủ tịch Hội KHHGĐ Việt Nam 1999-2004;
Uỷ viên thường vụ IPPF-Khu vực Châu Á Thái Bình Dương 2 nhiệm kỳ)
baoin
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Mưa đá lớn xảy ra tại nhiều xã miền núi Nghệ An

Mưa đá lớn xảy ra tại nhiều xã miền núi Nghệ An

Thời sự - 27 phút trước

Trận mưa đá lớn kéo dài hơn 30 phút xảy ra tại nhiều xã của 2 huyện miền núi ở Nghệ An đã khiến nhiều nhà cửa và hoa màu của người dân bị thiệt hại, hư hỏng.

Đau lòng nam sinh lớp 8 tử vong do tự ngã khi điều khiển xe máy

Đau lòng nam sinh lớp 8 tử vong do tự ngã khi điều khiển xe máy

Xã hội - 7 giờ trước

GĐXH - Trước khi xảy ta sự việc, cháu T. điều khiển xe máy đi trên tuyến đường nội thị từ bãi tắm Bãi Cháy về hướng cầu Bãi Cháy. Khi lưu thông đến khúc cua, phương tiện do nam sinh điều khiển bất ngờ tự ngã xuống đường khiến nạn nhân không qua khỏi.

Vụ nam sinh lớp 8 bị đánh chết não: Điều tra nghi vấn có đồng phạm

Vụ nam sinh lớp 8 bị đánh chết não: Điều tra nghi vấn có đồng phạm

Pháp luật - 10 giờ trước

Cơ quan chức năng đang xác minh, điều tra, làm rõ vấn đề có đồng phạm hay không trong vụ việc nam sinh lớp 8 ở quận Long Biên bị đánh đến chấn thương sọ não.

Hôm nay (28/3) có tới 2 người trúng Vietlott, cùng chia nhau số tiền ai cũng mong ước

Hôm nay (28/3) có tới 2 người trúng Vietlott, cùng chia nhau số tiền ai cũng mong ước

Xã hội - 10 giờ trước

GĐXH - Tối 28/3, Công ty Xổ số Điện toán Việt Nam (Vietlott) thông báo đã tìm ra 2 tấm vé trúng giải Jackpot 2 của xổ số Power 6/55.

Lên mạng tìm 'của lạ' người đàn ông mất hơn nửa tỷ đồng

Lên mạng tìm 'của lạ' người đàn ông mất hơn nửa tỷ đồng

Pháp luật - 10 giờ trước

Một người đàn ông ở tỉnh Gia Lai lên mạng tìm "của lạ" đã bị các đối tượng lừa đảo chiếm đoạt số tiền hơn nửa tỷ đồng.

Thương tâm: Va chạm với ô tô đầu kéo, người phụ nữ đi xe máy tử vong

Thương tâm: Va chạm với ô tô đầu kéo, người phụ nữ đi xe máy tử vong

Xã hội - 11 giờ trước

GĐXH - Trong quá trình điều khiển xe máy lưu thông trên QL18 đoạn chạy qua địa phận phường Yên Thanh, chị T. bất ngờ va chạm với ô tô đầu kéo đi cùng chiều. Cú va chạm khiến chị T. cùng xe máy ngã ra đường và bị ô tô đầu kéo chèn qua tử vong.

Bắt một giám đốc doanh nghiệp lừa đảo chiếm đoạt gần 987 lượng vàng

Bắt một giám đốc doanh nghiệp lừa đảo chiếm đoạt gần 987 lượng vàng

Pháp luật - 11 giờ trước

GĐXH - Với thủ đoạn tinh vi, một giám đốc doanh nghiệp đã lừa đảo, chiếm đoạt gần 987 lượng vàng 18k, tương đương số tiền hơn 35 tỷ đồng của nhiều người.

Bắt thanh niên 18 tuổi lừa đảo hàng trăm người

Bắt thanh niên 18 tuổi lừa đảo hàng trăm người

Pháp luật - 11 giờ trước

GĐXH - Sau khi lập Facebook, Quý đăng tải bài viết về cho vay online với thủ tục đơn giản, giải ngân nhanh rồi yêu cầu người vay đóng phí. Bằng thủ đoạn này, đối tượng lừa đảo 162 nạn nhân.

Truy đến cùng thông tin xấu độc vụ nam sinh lớp 8 bị đánh chấn thương sọ não

Truy đến cùng thông tin xấu độc vụ nam sinh lớp 8 bị đánh chấn thương sọ não

Pháp luật - 12 giờ trước

GĐXH - Chiều 28/3, tại cuộc họp báo thông tin kinh tế - xã hội Quý I/2024 của Hà Nội, Phó Giám đốc Công an TP Hà Nội đã thông tin về vụ nam sinh lớp 8 bị đánh chấn thương sọ não xảy ra trên địa bàn quận Long Biên.

Công an vào cuộc vụ cây sao đen trăm tuổi bị chặt hạ trên phố Lò Đúc

Công an vào cuộc vụ cây sao đen trăm tuổi bị chặt hạ trên phố Lò Đúc

Đời sống - 12 giờ trước

GĐXH - Mới đây, UBND TP Hà Nội đã giao Công an TP làm rõ những vấn đề liên quan đến thông tin phản ánh 3 cây sao đen trăm tuổi trước các ngôi nhà mới xây trên phố Lò Đúc bị chết bất thường.

Top