Đòi hỏi những tư duy mới
GiadinhNet - Bên cạnh việc tiếp tục duy trì và nâng cao chất lượng dịch vụ KHHGĐ, chất lượng dân số thì nhiều vấn đề dân số và phát triển nổi lên như những thách thức mới đối với sự phát triển bền vững của nước ta. Điều này đòi hỏi những tư duy mới, nhạy bén và thích hợp về chính sách dân số trong giai đoạn mới.
Tác động sâu rộng đến chất lượng cuộc sống
Gần 30 năm qua, Việt Nam không chỉ quyết liệt đổi mới chính sách kinh tế -xã hội mà còn quyết liệt trong chính sách Dân số - KHHGĐ, vì như Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) nhận định: “Sự gia tăng dân số quá nhanh là một trong những nguyên nhân quan trọng cản trở tốc độ phát triển kinh tế - xã hội, gây khó khăn lớn cho việc cải thiện đời sống, hạn chế điều kiện phát triển về trí tuệ, văn hóa và thể lực của giống nòi. Nếu xu hướng này cứ tiếp tục diễn ra thì trong tương lai không xa đất nước sẽ đứng trước những khó khăn rất lớn, thậm chí những nguy cơ về nhiều mặt”.
Quyết tâm chính trị giải quyết vấn đề dân số tăng nhanh đã được phản ảnh trong các trong các chính sách của nhà nước vào thập kỷ 60 và 70 thế kỷ trước. Đặc biệt, năm 1984, Ủy ban quốc gia về Dân số và sinh đẻ kế hoạch được thành lập. Đại hội lần thứ VI (năm 1986) – Đại hội Đổi mới của Đảng đề ra mục tiêu: “Giảm tỷ lệ phát triển dân số từ 2,2% hiện nay xuống 1,7% vào năm 1990”. Tiếp đó, Luật bảo vệ sức khỏe nhân dân 1989, Hiến pháp 1992, Pháp lệnh Dân số 2003, các Chiến lược DS-KHHGĐ của Chính phủ, Nghị quyết số 47-NQ/TW của Bộ Chính trị về việc tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách DS - KHHGĐ,… đã thể hiện chính sách giảm sinh nhất quán của Đảng và Nhà nước Việt Nam.
Thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và nhà nước, một hệ thống đồng bộ các giải pháp đã được triển khai mà chủ yếu là tuyên truyền giáo dục và đưa dịch vụ đến tận người dân. Kết quả là lĩnh vực sinh sản ở nước ta đã có sự thay đổi căn bản. Nếu bước vào thời kỳ Đổi mới, trung bình mỗi bà mẹ sinh hơn 4 con, thì nay đã giảm xuống, chỉ còn khoảng 2 con và mức sinh thấp hợp lý này đã được duy trì hơn 10 năm. Như vậy, ngày nay, phụ nữ Việt Nam chỉ sinh số con chưa bằng 1/2 cách đây gần 30 năm! Việc sinh đẻ đã chuyển từ hành vi mang tính tự nhiên, bản năng sang hành vi có kế hoạch, văn minh; Từ bị động sang chủ động; Từ trọng số lượng sang trọng chất lượng; Từ sinh đẻ ít trách nhiệm sang sinh đẻ với trách nhiệm đầy đủ hơn. Đây thực sự là một trong những biến đổi xã hội sâu sắc nhất ở Việt Nam trong thời kỳ Đổi mới và đã tác động sâu rộng đến việc chất lượng cuộc sống của từng người, từng gia đình và toàn xã hội.
Yếu tố cơ bản tạo nên “dân số vàng”
Mức sinh giảm nhanh đã ngăn chặn được nạn “bùng nổ dân số” từ giữa thế kỷ trước và kéo dài nhiều thập kỷ. Năm 2010 nước ta có 86,8 triệu người, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 89 triệu người do Chiến lược Dân số 2001-2010 đề ra. Một so sánh thực tế đáng chú ý khác: Năm 1990 dân số Phi-lip-pin ít hơn Việt Nam 5,3 triệu người nhưng đến năm 2010 lại nhiều hơn khoảng 7,1 triệu, nghĩa là từ 1990 đến 2010, Việt Nam đã hạn chế được nhiều hơn Phi-lip-pin tới 12,4 triệu người! Với thành tích về KHHGĐ, năm 1999, Liên hợp quốc đã tặng Giải thưởng Dân số cho Việt Nam.
Nhờ mức sinh thấp, chẳng những quy mô dân số trong phạm vi cả nước tăng chậm lại mà mô hình gia đình nhỏ ở nước ta cũng trở nên phổ biến. Hiện nay, khoảng 75% số gia đình Việt Nam chỉ có 4 khẩu trở xuống. Các cuộc điều tra mức sống dân cư hơn 20 năm nay đều khẳng định quy mô gia đình càng nhỏ thì thu nhập bình quân một người/một tháng càng cao. Như vậy, giảm sinh, quy mô gia đình nhỏ góp phần vào việc xóa đói, giảm nghèo cũng như làm cho các gia đình trở nên khá giả hơn.
Kinh tế gia đình khá hơn, số con ít đi, tạo điều kiện cho các gia đình chăm sóc trẻ em tốt hơn. Tỷ lệ suy dinh dưỡng theo cân nặng những năm 80 lên đến trên 50% thì hiện nay chỉ còn khoảng 15%! Mức sinh giảm nên số dân trong độ tuổi học phổ thông giảm. Kết quả là, so với năm 2001, tỷ lệ nhập học tăng lên nhưng tổng số học sinh phổ thông năm 2010 lại giảm đi tới hơn 3 triệu! Điều này có nghĩa là đã tiết kiệm được hàng chục nghìn phòng học, hàng vạn giáo viên và tháo gỡ sức ép về dân số đối với ngành giáo dục, tạo điều kiện thu hẹp quy mô để nâng cao chất lượng. Hơn nữa, do chỉ có 2 con nên các gia đình có thể cho cả con trai và con gái cùng đi học. Do đó, tỷ lệ nữ sinh trong các trưởng phổ thông cũng như trong các trường trung học chuyên nghiệp, Cao đẳng và đại học đã tương đương với nam sinh. Bình đẳng giới trong giáo dục là cơ sở vững chắc để phụ nữ nâng cao năng lực và thực hiện bình đẳng toàn diện và đầy đủ.
Mức sinh thấp là yếu tố cơ bản tạo nên “cơ cấu dân số vàng”, tức là thời kỳ cứ 2 người lao động mới có 1 người phụ thuộc (trẻ em hoặc người cao tuổi). Cách đây 30 năm thì gần như cứ 1 lao động có 1 người phụ thuộc. So sánh như vậy cho thấy “gánh nặng phụ thuộc” của Việt Nam đã giảm hẳn một nửa. Điều này tạo thuận lợi cho tiết kiệm và đầu tư. Thời kỳ “Cơ cấu dân số vàng” dự báo sẽ kéo dài 30-35 năm nữa tạo ra nhiều thuận lợi cho phát triển. Hơn nữa, sinh đẻ ít, hàng triệu phụ nữ không phải nghỉ đẻ, có thể tham gia lực lượng lao động đóng góp cho tăng trưởng kinh tế. Kinh nghiệm Nhật Bản cho thấy, sự tham gia của phụ nữ vào thị trường lao động là chìa khóa hồi sinh kinh tế Nhật.
Mức sinh thấp hợp lý góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững
Mức sinh giảm ngăn chặn đà giảm sâu một số chỉ tiêu về tài nguyên, môi trường. Lấy thí dụ về tài nguyên rừng. Rừng có ý nghĩa lớn đối với phát triển bền vững nhưng rừng của nước ta đã bị suy giảm nghiêm trọng. Từ năm 1943 đến năm 1990 diện tích rừng bình quân đầu người ở nước ta giảm từ 0,64 ha/người xuống 0,14 ha/người. Tuy nhiên, gần đây, dân số tăng chậm lại, đồng thời đẩy mạnh việc trồng rừng nên năm 2009 chỉ tiêu này đạt 0,13 ha/người, tức là vẫn giữ được mức năm 1995.
Như vậy, có thể nói rằng, chính sách DS-KHHGĐ trong những năm Đổi mới đã tác động toàn diện và to lớn đến tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường, tức là góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước. Tuy nhiên, hiện trạng dân số nước ta cũng đang đứng trước những thách thức mới: Quy mô dân số lớn, đã đạt hơn 90 triệu người và mật độ dân số rất cao; Mất cân bằng giới tính khi sinh ngày càng nghiêm trọng; Quá trình già hóa diễn ra nhanh hơn so với các nước và Việt Nam khó tránh khỏi tình trạng “già trước khi giàu”; Di cư diễn ra ngày càng mạnh mẽ; Chất lượng dân số chưa cao.…
Rõ ràng, bên cạnh việc tiếp tục duy trì và nâng cao chất lượng dịch vụ KHHGĐ, chất lượng dân số thì nhiều vấn đề dân số và phát triển nổi lên như những thách thức mới đối với sự phát triển bền vững của nước ta. Điều này đòi hỏi những tư duy mới, nhạy bén và thích hợp về chính sách dân số trong giai đoạn mới.
Chính sách DS-KHHGĐ trong những năm Đổi mới đã tác động toàn diện và to lớn đến tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường, tức là góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước. Tuy nhiên, hiện trạng dân số nước ta cũng đang đứng trước những thách thức mới cần nỗ lực chung tay giải quyết.
GS. TS Nguyễn Đình Cử (Nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội, ĐH Kinh tế quốc dân)
Nam giới có cần vệ sinh vùng kín hàng ngày?
Dân số và phát triển - 14 giờ trướcViệc vệ sinh vùng kín của nam giới hàng ngày là điều cần thiết. Nhưng vệ sinh vùng kín cho nam đúng cách thế nào không hẳn ai cũng biết.
Gửi tinh trùng vào ngân hàng chờ làm bố
Dân số và phát triển - 1 ngày trướcNhiều người đàn ông sợ biến chứng quai bị hay phải điều trị ung thư đã gửi tinh trùng vào ngân hàng, để sau này vẫn có thể thụ tinh trong ống nghiệm để sinh con.
Nấm Candida gây bệnh gì, có nguy hiểm không?
Dân số và phát triển - 2 ngày trướcCác bệnh do nhiễm nấm Candida tuy gây ra các triệu chứng khó chịu nhưng thường dễ điều trị và ít khi đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, tình trạng sẽ nghiêm trọng khi nấm Candida xâm nhập vào máu gây nhiều biến chứng nguy hiểm.
Vòng tránh thai chui nhầm ổ bụng 2 người phụ nữ
Dân số và phát triển - 3 ngày trướcCác bác sĩ vừa xử trí cấp cứu 2 phụ nữ bị vòng tránh thai lạc chỗ trong ổ bụng.
Gặp ai cũng hỏi "sao mãi mà chưa có con", khi nhìn thấy tấm hình này mới thấu cảm giác bất lực của người mẹ
Dân số và phát triển - 4 ngày trướcCó lẽ chỉ những người mẹ phải trải qua tình cảnh này mới có thể thấu hiểu được.
Mắc bệnh lậu nên ăn và nên tránh thực phẩm nào?
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcChế độ ăn uống ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Ăn thực phẩm lành mạnh, bổ dưỡng giúp hỗ trợ hệ thống miễn dịch, thúc đẩy quá trình điều trị bệnh lậu.
Hoàn Kiếm (Hà Nội) phát động chiến dịch truyền thông, vận động lồng ghép chăm sóc sức khỏe sinh sản
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcGĐXH – Đây là một hoạt động thường niên nằm trong chuỗi những hoạt động cung cấp kiến thức, các dịch vụ chất lượng cao về chăm sóc sức khỏe sinh sản cho nam và nữ giới tại cộng đồng trên địa bàn quận Hoàn Kiếm.
5 dấu hiệu cảnh báo sớm rối loạn cương dương và cách cải thiện
Dân số và phát triển - 6 ngày trướcRối loạn cương dương ảnh hưởng đến cuộc sống và mối quan hệ của cặp đôi. Nam giới có thể khắc phục được nếu không bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo sớm và giải quyết ngay ở giai đoạn đầu.
5 biện pháp tự nhiên giúp hỗ trợ cân bằng nội tiết tố nữ
Dân số và phát triển - 1 tuần trướcSuy giảm nội tiết tố là mối bận tâm lớn của phụ nữ tuổi trung niên vì nó kéo theo nhiều vấn đề sức khỏe. Thay vì cố tìm phương cách sử dụng các chất bổ sung để cân bằng nội tiết tố, trước tiên chị em nên điều chỉnh trong lối sống và chế độ ăn uống.
Bà mẹ 35 tuổi ở Hà Nội 'đẻ rớt' con 4kg ngay tại nhà gửi xe bệnh viện
Dân số và phát triển - 1 tuần trướcGĐXH - Thai phụ chuyển dạ và hạ sinh ngay tại nhà gửi xe bệnh viện, may mắn được các bác sĩ cấp cứu kịp thời. Em bé nặng 4kg, hồng hào, khỏe mạnh.
5 biện pháp tự nhiên giúp hỗ trợ cân bằng nội tiết tố nữ
Dân số và phát triểnSuy giảm nội tiết tố là mối bận tâm lớn của phụ nữ tuổi trung niên vì nó kéo theo nhiều vấn đề sức khỏe. Thay vì cố tìm phương cách sử dụng các chất bổ sung để cân bằng nội tiết tố, trước tiên chị em nên điều chỉnh trong lối sống và chế độ ăn uống.